Het oorlogsverhaal van Achiel Vandaele

De hoeve Vandaele op de linkeroever van de Nieuwe Leie was strategisch gelegen en daarom werd op 25 en 26 mei hevig gevochten om en rond de hoeve.

Men had er een uitstekend zicht op de aanvalszone aan de rechteroever van de Nieuwe Leie. Ze fungeerde als een soort trechter tussen twee armen van de Oude Leie. De Duitsers moesten er voorbij om verder op te rukken naar De Vierschaar en naar het dorp. 

Tijdens de voorbereidingen van de Leieslag op 23 mei 1940 had het Belgisch leger hier verschillende mitrailleursnesten ingericht en loopgraven gedolven. 

Het talud van de Neerhoekbrug verhinderde het zicht op het westelijk deel van de Nieuwe Leie tot de Vierfrontenbrug. Dat deel werd verdedigd door een ander peloton van het 19de Linieregiment. 

Daags nadien werd de hoeve vanuit de lucht bestookt. Achiel Vandaele besloot op aanraden van een Belgisch soldaat te vluchten naar zijn zus in Tielt.

Op 27 mei keerde Achiel terug. Op het erf onder de appelboom lagen 36 Duitse gesneuvelde soldaten. Verspreid over het erf lagen de lichamen van meerdere Belgische soldaten waarmee Achiel nog gesproken had voor zijn vlucht naar Tielt. Achiel werd door een dronken Duitse soldaat tegen de muur geplaatst met de bedoeling om hem neer te schieten. Eén van zijn makkers sloeg het wapen uit zijn hand en vroeg al wenend aan Achiel om zijn gesneuvelde Duitse kameraad, Ernst Mente, te begraven. Ernst Mente was pas vijf dagen terug uit verlof, toen hij sneuvelde in de omgeving van de hoeve Achiel Vandaele. Ernst Mente kreeg met dertien van zijn kameraden een veldgraf op de hoeve van Achiel Vandaele. Later werd hij herbegraven in Deinze en na de oorlog in Lommel. Achiel heeft nog lang gecorrespondeerd met diens weduwe. Ernst was de enige zoon van de uitbater van een groot Duits landbouwbedrijf in Gühlitz bij Hannover. Hij was vader van één kindje.

Leo Vandaele, overgrootvader van de huidige uitbater, is op deze hoeve gekomen in 1850. Sinds 1922 is de hoeve eigendom van de familie Vandaele.

Aan de zijgevel van de stal zijn nog kogelinslagen te zien, één van de weinige stille getuigen van de Leieslag in Oeselgem. Niet meer zichtbaar zijn de 29 obusputten (bomkraters) op het erf en 314 obusputten rond de hoeve. Deze stal werd gebouwd voor de Eerste Wereldoorlog met bakstenen die ter plaatse gebakken zijn op grond gelegen langs de Leie.

Ik besloot een kijkje te gaan namen op ons hof in Gottem. Op ons hof zag ik dat ons huis brandde. Ook in de omgeving was er veel brand. Duitse soldaten waren bezig hun doden op een vrachtwagen en een aanhangwagen te laden. Op het zeildoek dat de wagen overkapte, stond geschilderd: Reichsbahner”. Het was een echt slagveld. Er lagen misschien honderd, tweehonderd doden, ik kan het niet schatten. Onder een grote appelboom lagen 36 dode Duitsers. Aan de houtmijt lagen er ook veel. Men had daar zelfs bajonet de gebruikt. De lijken werden een voor een opgenomen en op de vrachtwagen gelegd. Er werden geen identificaties gedaan. Men is dan met de vrachtwagen weggereden langs “De Paling”

Toen kwamen de Duitsers met twee vlaswagens aangereden. Men begon nu met lijken te laden op die wagens. Ik moest ze stapelen, voet aan de kop, de tweede laag over de eerste. De twee wagens werden geladen tot anderhalve meter hoogte. Ze zijn daarmee weggereden langs café De Paling, waarheen kan ik niet zeggen. Er lagen nog een aantal Duitsers op het hof waarvan sommige vreselijk verminkt waren. We hebben nog een graf gemaakt voor 14 man.

Daarna, tot laat in de avond, nog een graf voor 4 of 5 man.

Roger Delmotte woonde toen in de Wakkenstraat aan het 'Kapelleke'. Het gezin bestaande uit vader en moeder en een zuster plus Roger zelf werd de zondag uit de kelder gehaald door de Duitse soldaten en tussen de twee vuurlinies in weggebracht. Roger Delmotte weet niet vanwaar die soldaten gekomen waren

André Lippens woonde wat verderop langs de Wakkensesteenweg. Hij herinnerde zich nog dat het 10 uur was toen de Duitsers in hun huis binnendrongen. Hij veronderstelde dat ze van Wakken of van Wakken Molenkouter gekomen zijn omdat de burgers die ze voor zich vooruit dreven allen woonachtig waren in de omgeving van de Vijvestraat. Onder hen bevonden zich onder andere Marcel en Omer Deman, Maebe, Jules Torck, Georges Albers en nog andere. Ze volgden de Wakkenstraat, Dorpstraat, Brugstraat en dan langs de lagergelegen weiden achter de kerkewegel naar de Neerhoek. Ze moesten achter de berm sluipen want boven op de kouter waar nu de Wymar gevestigd is lagen de Belgische soldaten nog in stelling.

Onder het puin van de Neerhoekbrug, ter hoogte van de Neerhoekstraat, werden ze met rubberbootjes over water gebracht. Verder door het hof van Martens naar de Moorekkenstraat, dan naar de Tannerie. Zo zijn ze verder naar Kruishoutem gebracht. Op het hof van Martens hebben ze nog de dode burgers zien liggen.

Elke morgen kwam er een Belgische soldaat de patattekelder binnen en zette zich telkens op laatste treden neer. Hij gaf me telkens een sinaasappel.

De laatste keer was de soldaat nog niet lang weg, of de kelderdeur vloog open en een Duitse soldaat sprong in een paar stappen de kelder binnen met het geweer in aanslag. Ik was zeer bang en begon te wenen. De soldaat beval ons de kelder te verlaten en weg te wezen.

Boven gekomen stonden rond het huis van mijn grootouders soldaten met het geweer in aanslag en riepen: “Rausfahren, Rausfahren!!” Mijn angst was groot maar ik voelde mij toch een beetje veilig bij mijn familie. Mijn grootmoeder, Marie, vroeg de begeleidende soldaat of ze haar geld mocht halen in huis, maar op harde toon en kordaat kreeg ze een “nein, nein!”

In de Neerhoek, als we een tijdje langs de linkeroever van de Leie gegaan waren, lag er een berm aarde om daar een brug te bouwen. Daar lag een rode boot. De mannen kregen elk een spade en iedereen moest zijn eigen graf delven. Dat heb ik later horen vertellen, ik was nog niet oud toen men mij dat vertelde en dat sneed als een mes. Mijn vader stond daar ook, met mijn kleine zus. Toen is een soldaat naar hem toegestapt en hij heeft de plaats van mijn vader ingenomen. Dat is thuis dikwijls verteld geweest. Ze zijn niet gefusilleerd geweest, wel enkele dagen opgehouden.

Ze hebben ons met die rode boot overgezet naar de Neerhoek, dat was een eiland tussen twee wateren. De kogels vlogen zo naast ons in het water, we hoorden ze enkel “siezen”, pssssjt.

ludwigvan