Janshoven, Maltezers en hereboeren

De oorsprong van de heerlijkheid Janshoven gaat terug naar het einde van de 12de eeuw, waar deze vermeld wordt onder de naam ‘Jehancourt’. De heerlijkheid behoorde toe aan de Hospitaalridders van Sint-Jan van Jeruzalem, ook nog Johannieterorde, later Maltezerorde genoemd. Tot aan de Franse Revolutie hing Janshoven af van de commanderij van Chantraine, gevestigd te Huppaye (Jodoigne).

Janshoven wordt voor het eerst vermeld in 1248. Op een kaart van 1656 wordt Janshoven ook "hoeve van chantrain" genoemd. Chantraine bij Geldenaken was een commanderij van de ridderorde van Malta op haar beurt afhankelijk van de commanderij bij het kasteel van de hertog van Brabant op de Keizersberg te Leuven. Het hoeveklooster bestond uit twee volumes: een U-vormige plattegrond tegen de weg naar Waasmont, aan de noordrand van een omhaagd perceel met fruitbomen, en een rechthoekig gebouw meer naar het midden van het perceel toe, ongetwijfeld bedoeld als residentie. Het complex brandde grotendeels af in 1723 en werd daarna heropgebouwd.

In 1831 behoorde Janshoven samen met 34 hectare grond toe aan Michel Orban uit Grivegnée bij Luik, familie van één van de peetvaders van de industriële revolutie in België en die in 1811 als eerste een stoommachine installeerde in een steenkoolmijn. In 1844 werd door het kadaster een eerste verbouwing opgetekend: het hoevecomplex is dan volledig gesloten en de noordelijke hoek ervan is afgesplitst als "quartier maître", ongetwijfeld het huidige residentiële gedeelte. Dat bestaat uit een bakstenen dubbelhuis met een mezzanine, onder een schilddak en met als enige versieringen de blauwe hardsteen van de plint, de deur- en vensteromlijstingen, de hoekkettingen en de drie banden tussen de verdiepingen. Het volume, de symmetrie en de soberheid zijn typisch voor de landhuizen uit het midden van de 19de eeuw.

In 1857 werd Janshoven verkocht aan Clément Grégoire, die zich als herenboer in Janshoven vestigde. Hoewel in de kadastrale legger de term lusttuin ("jardin d'agrément") pas opduikt na de Eerste Wereldoorlog, blijkt uit de afmetingen van sommige bomen – gewone en bruine beuken (Fagus sylvatica, F.s. 'Atropunicea'), een zilverlinde (Tilia tomentosa), een zilveresdoorn (Acer saccharinum) en een gewone plataan (Platanus x hispanica) – dat er rond 1860 reeds sierbeplanting aanwezig was.

Opvallend is de 145 meter lange beplanting langs de rechte oprijlaan vanaf de Wezerenstraat en die volgens het plan bestond uit een afwisseling van naald- en loofbomen. In de huidige dreef van witte paardenkastanjes (Aesculus hippocastanum) zijn nog sporen aanwezig van deze tussenbeplanting met fijnsparren (Picea abies). De grote, in negen bedden verdeelde moestuin ("légumier") is verdwenen, maar de rij oude struiken buxus met geelgerand blad (Buxus sempervirens 'Marginata') zouden overblijfsels kunnen zijn van de haagjes rond de groentenbedden.

Een tweede oprit met smeedijzeren hek bevindt zich in de Grégoirestraat. Links van deze oprit staat een in 2000 gerestaureerde neogotische kapel binnen een ommuurd perceeltje.

Jan Rymenams