Aarschot en architectuur. De Tuinwijk

De Tuinwijk is een aparte wandeling waard. Een beschrijving vind je bij de RouteYou: 'een nieuwe werkmanswijk te midden van hovingen ...'

Deze wijk van sociale woningen werd in 1923 gebouwd. Men dient er zich vooral van bewust te zijn dat tot dan toe arbeiders en bedienden niet de financiële mogelijkheid hadden om eigendom te verwerven. Ze waren voor huisvesting aangewezen op de private huurmarkt. En daarvan weten we dat die in de 19de eeuw hoofdzakelijk gericht was op ‘winst’ en niet zozeer op wooncomfort. Uitzonderingen hierop konden de plaatselijke OCMW’s zijn, maar hun aandeel op de woningmarkt was verwaarloosbaar. Wel zien we dat op het einde van de 19de eeuw het concept van een gezonde woonomgeving volledig past binnen de ideeën van de ‘hygiënisten’. In Engeland ontstaat het idee van de tuinsteden: een stad is een gordend geheel van gescheiden leef- en werkzones. De inwoners wonen in een open, groene omgeving. Huizen vormen geen gesloten zijne, maar worden gegroepeerd in blokken van twee tot acht woningen. Er is een tuin die zowel voor het nuttige als het plezierige fungeert. Eveneens worden er mogelijkheden voor culturele en fysieke ontspanning voorzien. En belangrijk zijn de gemeenschapsruimten waar de inwoners kunnen samenkomen.

In Vlaanderen wordt het begrip wegens ruimtegebrek noodgedwongen teruggebracht tot tuinwijken. Na de Eerste Wereldoorlog zit huisvesting in de portefeuille van de socialisten. Zij staan volledig achter het concept. Maar voor hen is het belangrijk dat het om huurwoningen gaat. Eigendomsverwerving is immers tegen de socialistische principes. Pas wanneer de katholieken begin van de jaren 1920 het beheer van de Nationale Maatschappij voor Goedkope Woningen in handen krijgen, zullen – zoals in Aarschot – katholieke gemeentebesturen zich achter het idee scharen. Evenwel zonder dar gemeenschapsruimten en met de mogelijkheid om de eigendom te verwerven

Wat de architectuur betreft heerst er op dat moment een ideologische discussie tussen de ‘modernisten’ en de ‘regionalisten’. De modernisten breken volledig met het bestaande beeld van de woning. Zij gaan voor blokken met plat dak, opgetrokken volgens standaardonderdelen en met moderne materialen zoals beton. Het beton maakt ook een zichtbaar onderdeel uit van het gebouw. Een voorbeeld hiervan is de wijk ‘Klein Rusland’ in Zelzate. De regionalisten kezen voor een meer traditioneel uitzicht. Toch wat we vandaag ‘traditioneel’ noemen, want ook zij vinden een nieuwe combinatie van vormentaal uit. Maar die vormentaal verwijst naar gekende elementen zoals tuitgevels, daken, kruisvensters, vensterbogen, gebruik van luiken, geverfd houtwerk, het gebruik van baksteen, gebruikt in sierverband,...

In 1923 gaan verschillende Aarschotse architecten onder leiding van de Brusselaar Arthur Pladet aan de slag. Gedurende de volgende decennia zal de wijk uitbreiden en weerspiegelen de woningen de geest van het moment. De Tuinwijk in Aarschot is een prachtige staalkaart van sociaal wonen tussen 1920 en 1960.

Jan Rymenams