Spa Art Nouveau, 'Villa Emma' voor de dichter Félix Bernard

"Villa Emma" werd gebouwd in 1855. Ze is omgeven door een mooie tuin, afgesloten door een heldergroen geverfd hek. De woning vertoont een Art Nouveaudecor. Maar wanneer we naar het bouwjaar kijken, dan is kan het niet anders dan dat deze elementen later zijn aangebracht. Art Nouveau moeten we immers situeren tussen 1890 en 1914. We weten dat de aanpassingen gebeurden op initiatief van mevrouw Bernard-Kepenne. Zij was de moeder van de bekende Luikse dichter Félix Bernard. Deze dichter overleed in 1903 te Spa. Blijkbaar was in zijn tijdeen bekend gezicht in Spa want ter zijner herinnering werd een paviljoentje opgericht langs de wandeling ‘de la Grande Duchesse’. Voor we verder gaan met de beschrijving van het gebouw, laten we dichter even aan het woord in een hoogdravende lofrede op de natuur:

Le Livre de la Nature
0 nature ! grand livre où le génie humain
Epela tout d'abord; resplendissant poème
Sorti du sein de Dieu ! heureux celui qui t'aime
Source d'un pur amour, sans triste lendemain

Wanneer we de woning nauwkeurig bekijken dan vallen ons de horizontale banden in vernist keramiektegels op, versierd met tulpen met kronkelende bladeren. Keramiek kent als decoratief element een hoogtepunt bij de Art-Nouveaustijl. Het bedekte deels en soms volledig de gevel. Vierkante vakken van mozaiëktegels werden ofwel speciaal en dus uniek gemaakt naar het ontwerp van de architect, ofwel waren ze afkomstig uit een standaardproductie. Ze werden dan gekozen en geassembleerd volgens de modellen in de catalogi van de ambachtelijke firma’s.

De toegangsdeur toont interessant schrijrwerk met decoratieve elementen in smeedijzer. In het midden van de gevel zien we de erker, ondersteund door metalen consoles, omkaderd door zuiltjes waartegen de klimop opklimt. Deze plantelementen zouden geïnspireerd zijn op de pilaren van de grote zaal van Pouhon Pierre-le-Grand. De witte blaadjes contrasteren tegen de roodbruine achtergrond. Aan de vensters van de bovenverdiepingen getuigen de opmerkelijke armleuningen in smeedijzer van de kwaliteit van het werk van de ambachtslui en de invloed van de plantenwereld op het smeedwerk van de art nouveau. Dergelijke armleuningen waren gebruikelijk geworden tijdens het neoclassicisme, een eerdere stijl in de 19de eeuw lange tijd in voege was en zelfs de Art Nouveau zou overleven.

Een elegante veranda is opgetrokken tegen de linkse gevel. Dit is trouwens het enige exemplaar van een Art Nouveauveranda in Spa. Het is waarschijnlijk dat er nog meer waren omdat dit type destijds zeer gewaardeerd werd, maar verandering van smaak en mode kregen waarschijnlijk de overhand. Aan het einde van de tuin maakt een klein bijgebouw uit dezelfde periode het geheel af.

De mondelinge overlevering bevestigt dat mevrouw Bernard zeer bevriend was met Victor Collard, eigenaar van het Maison Collard. Het is dus mogelijk dat zij, gezien de kwaliteit van deze woning, voor haar renovatieproject een beroep heeft gedaan op architect Gustave Charlier, die het Maison Collard ontwierp. Bepaalde analogieën in de decoratie van de twee gebouwen zouden deze hypothese kunnen ondersteunen. Allereerst is er de hoge kwaliteit van de afwerking van het ijzerwerk van de erkers. Dit zijn de enige twee metalen erkers in Spa. Dan is er het gebruik van Art Nouveaukeramiek dat eveneens beperkt is tot deze twee huizen. En tenslotte zijn er de gedurfde kleuren, verrassend gebruikt in vergelijking met de andere Art Nniveauhuizen in Spa.

Jan Rymenams