Sint-Donatuspark. De eerste stadsomwalling.

Wat we hier zien zijn de bewaarde resten van een toren van de eerste stenen stadsbesten. In de vroege Middeleeuwen werd Leuven reeds verdedigd door een primitieve omheining. De stad werd in de dertiende eeuw zeer welvarend en was de permanente residentie van de graaf van Leuven en Brussel. Graaf Godfried III van Leuven gaf de Leuvenaars toestemming om hun stad te omringen met een stadsmuur, in ruil voor een jaarlijkse vergoeding.

De muur was ongeveer 2.700 meter lang en had 31 torens en 11 poorten. De muur, 1,70 meter dik, rustte op een reeks spaarbogen. Aan de binnenkant ondersteunde een doorlopende reeks bogen de 90 centimeter brede weergang. De muur had schietgaten die aan de buitenkant gereduceerd waren tot een smalle opening van 90 centimeter hoog en 5 centimeter breed.

In 1357 werd een tweede stadsmuur gebouwd, wat ervoor zorgde dat de eerste ringmuur zijn functie verloor. Deze werd echter niet gesloopt. Veel overblijfselen zijn bewaard gebleven omdat de stad torens en muren verhuurde als opslagplaatsen, terwijl voormalige grachten als tuinen werden gebruikt. Het stadsbestuur bleef zelfs die eerste stenen mheining verzorgen na de bouw van de nieuwe: de meeste poorten werden in 1363 gerestaureerd en in 1409 waren de twee burgemeesters verantwoordelijk voor de restauratie van de binnenpoorten en wallen. Tot in de achttiende eeuw bleven de huurders van deze overblijfselen huur betalen, maar na de Franse Revolutie integreerden de bewoners ze in hun eigendommen. Aan het einde van de achttiende eeuw of aan het begin van de negentiende eeuw werden alle stadspoorten ontmanteld.

De hier nog bestaande en gerestaureerde muurtoren, eigendom van de onderwijsinstelling Sancta Maria Leuven, is alleszins één van de eerste torens vanaf de voormalige verdwenen Sint-Michielspoort. De verdere walmuren tussen deze nog bestaande toren en het einde van deze muur, die de hoek maakt naar de Deberiotstraat, zijn altijd erg onstabiel geweest. Een tussenliggende waltoren werd afgebroken en ook werden de walmuren als scheidingsmuur van de dieper gelegen aanpalende tuinen van de eigendommen, ontstaan door een verkaveling na de realisatie van de tweede ringmuur, onzorgvuldig behandeld. Deze muurdelen blijven na verschillende instortingen en herstellingen problematisch tot op vandaag.

De mogelijk derde toren, gelegen op de hoek van twee huidige omheiningsmuren, is eveneens verdwenen. Een bouwnaad van deze toren op het einde van de aanpalende ringmuur, aan de hoek met de tuinmuur van het verdwenen Sint-Donaascollege, is nog zichtbaar.

Vanaf de huidige hoek met de verdwenen waltoren liep de ringmuur verder naar de nu vrijstaande Sint-Donatustoren. Dit tussenliggende muurfragment is nog lang overeind gebleven, tot aan het einde van de 19de eeuw. Het is nog te zien op het ontwerpplan van architect Rosseels.

Jan Rymenams