Sint-Donatuspark. Een romantische stadstoren

Deze toren is een van de 31 stadstorens die deel uitmaakten van de eerste omwalling van de stad. Het is een van de twee torens die nog in het stadspark te bewonderen zijn. De andere toren aan de school Sancta Maria vormt nog een geïntegreerd deel van de muur. Vandaag staat deze toren hier alleen, maar bij het ontwerp van het stadspark door Rosseels was er nog een verbindende muur met de toren verderop aan het Sint-Donaascollege of de huidige hoek met Sancta Maria. Aan de andere zijde zijn muur en torens vermoedelijk reeds in de 16de eeuw afgebroken. Ze liepen door in de tuin van het Van ‘t Sestigh-huis in de Naamsestraat. Deze tuin is trouwens een onderdeel geworden van het stadspark.

Ruïnes waren in de romantiek van de 19de eeuw essentieel in een pittoresk landschap waar natuurlijke en menselijke elementen op een esthetische wijze met elkaar verbonden waren. Voor Tom Lemaire gaat het nog verder: ‘Ruïnes staan ons, toeschouwers, toe om ons heden als toekomstig verleden te zien.’ Dit kan misschien een motief geweest zijn in de 19de eeuw, belangrijk was ook dat het behoud de authenticiteit en de aard van het Vlaamse volk dienden weer te geven. Onder invloed van de Romantiek werden ruïnes populaire onderwerpen voor kunstenaars. Ze stonden symbool voor verval, melancholie, sterfelijkheid en boden een reflectie over de geschiedenis en de nietigheid van een mensenleven. Uit deze sentimentele evocatie sprak de overgang van het humanistische kennisideaal naar een nieuwe romantische Sehnsucht. Wanneer men er geen op zijn terrein had, dan creëerde men er wel eentje, de zgn. follies. Dat was gelukkig hier niet nodig.

De toren was een zegen voor de parkaanleg. Vanuit verschillende perspectieven (zichtassen) is de toren zichtbaar. We kunnen ons afvragen of het feit dat de stadsmuur gedeeltelijk gesloopt werd, niet bijgedragen heeft aan enerzijds het accent dat de toren nu krijgt en anderzijds aan het open ruimtelijk gevoel. In de plannen van Rossels liepen verschillende wegen naar de toren toe en kon men er door gaan. Later werd de toren wegens bouwvalligheid afgesloten en de wegen er naartoe verdwenen ten voordele van de grote ligweide.

Jan Rymenams