‘La Cour Sauvage’, heilige grond van het socialisme

Voor de overstroming lag hier een herdenkingssteen. De (vertaalde) inscriptie luidde: "Onder impuls van Pierre Fluche en een aantal pioniers was Verviers in de 19de eeuw een bakermat van het socialisme en syndicalisme in Europa. Vanaf 1872 waren aan het einde van deze binnenplaats, bekend als de Cour Sauvage de kantoren van de krant Le Mirabeau en de Vervierse afdeling van de Internationale Arbeidersvereniging, de Francs-ouvriers, gevestigd. Hier hield de Eerste Internationale van de Arbeiders haar laatste congres van 6 tot 8 september 1877. Eerbetoon van de FGTB en de PS aan de pioniers van de arbeidersbeweging, september 2005".

Het was Frédéric-Joseph Thiry die uiteindelijk aan de basis lag van de georganiseerde arbeidersbeweging in de streek van Verviers. Hij publiceerde in oktober 1867 een pamflet met de titel ‘L'Avenir des Travailleurs’. Tegelijkertijd richtte hij samen met verschillende arbeiders, de Société des Francs-Ouvriers op en gaven ze een maandblad uit, Le Mirabeau. In de lente van 1868 sloten ze zich aan bij de Belgische afdeling van de (Eerste) Internationale.

Deze groep bleek bijzonder energiek te zijn en organiseerde talrijke bijeenkomsten. Tegen de zomer van 1868 telden ze ongeveer vierhonderd leden. Hun intense propagandacampagne oogstte de bewondering van de Brusselse leiders van de Internationale. Alle autoriteiten van die tijd bevestigden dat Le Mirabeau met een oplage 4000 exemplaren een beslissende invloed had op de groei van de prille arbeidersbeweging.

Wanneer in 1867 het verbod op coalitievorming, de zogenaamde ‘wet Le Chapelier’ werd opgeheven opgeheven, werd Verviers toonaangevend op vakbondsgebied. Staken was nog wel wettelijk verboden maar de eerste discussiefora of "verzetscafés" in België verschenen in Verviers. Dit gebeurde eerst, in december 1868, onder de metaalarbeiders en daarna, begin 1869, onder de textielarbeiders en timmerlieden. Dit kunnen we beschouwen als het begin van vrije vakbonden.

Een staking die in december 1868 werd uitgeroepen in de Garot-fabriek in Hodimont, zorgde ervoor dat het aantal leden toenam. Voor het eerst sinds 1844 ging de staking gepaard met massale demonstraties en botsingen met de politie.

Tijdens een van deze bijeenkomsten, op 19 juni 1870 in Verviers, vonden verhitte incidenten plaats op de Place du Marché, aan de voet van het stadhuis. Die avond, terwijl het leger strategische locaties in de stad bezette, werd de arbeider Lambert Gillis doodgeschoten aan de Mont du Moulin. De enige dode trouwens die ooit bij een vakbondsactie in Verviers zou vallen!

De ‘Sociétés de résistance’ (verzetsgroepen) groepeerden arbeiders met hetzelfde beroep. Er werden stakingskassen georganiseerd. In 1871 konden deze Internationalisten eindelijk een overwinning boeken met de ‘10-urendag’ voor de arbeiders in de machinebouw. De vakbondsmensen van Verviers werden een voorbeeld voor de rest van het land en West-Europa door op een vreedzame manier het middel van kracht in aantal en, bovenal, organisatie te gebruiken.

De afdeling Verviers droeg 63% bij van de door de Belgische leiding geïnde bijdragen voor de Eerste Internationale en vanaf juni 1872 had de Vervierse afdeling een permanent kantoor hier aan het einde van de Cour Sauvage!

In 1873 begon er in ons land als gevolg van overproductie door automatisering een zware economische crisis die enkele decennia zou aanhouden. De stakingskassen waren niet bij machte om veel steun te bieden. Er heerste een enorme werkloosheid en de arbeiders raakten ontmoedigd. De AIT verhuisde in 1876 naar Antwerpen. Ondanks alles bleef de Fédération met de Mirabeau doorvechten. In 1877 werd het laatste congres van de antiautoritaire Internationale gehouden in Verviers. Hierna viel de Eerste Internationale uit elkaar en zou de autoritaire Marx de socialistische zaak manipuleren.

Jan Rymenams