Oorlogsmonument en vredesboom Machelen-aan-de-Leie

Het oorlogsmonument voor de gesneuvelden en burgerlijke slachtoffers van Machelen-aan-de-Leie tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog en de opgaande moeraseik als vredesboom werd omstreeks 1920-1925 opgericht naar ontwerp van Antoon Van Parys.  De boom werd in 1919 geplant na het beëindigen van de Eerste Wereldoorlog.

Zulte en Machelen, strategisch gelegen aan de Leie, werden tijdens beide oorlogen zwaar getroffen.

De regio rond Machelen kreeg het tijdens het Bevrijdingsoffensief vooral zwaar te verduren tussen 19 en 31 oktober 1918. De strijd om het dorp was bijzonder hevig. Uiteindelijk slaagden Franse eenheden van het 6de leger en Amerikaanse tanks erin de Duitse weerstand te doorbreken. Het dodental in beide kampen en onder de burgerbevolking was heel hoog. Er wordt vermoed dat op het einde van de oorlog er een 100-tal burgers het leven lieten, waaronder 60 mensen die in de kelders van de plaatselijke brouwerij omkwamen door stikgas. 24 anderen kwamen om tijdens hun vlucht, een 20-tal anderen zouden uiteindelijk sterven aan de gevolgen van de Spaanse Griep. In Machelen alleen al sneuvelden in de Eerste Wereldoorlog meer dan 600 Franse soldaten. 

In tegenstelling tot andere kunstenaars hemelde beeldhouwer Van Parys niet de heldenmoed op van de gesneuvelden. Hij toonde de verwoesting, het leed en het verdriet op een serene en bijna mystieke manier. De kunstenaar maakt geen oorlogsmonumenten, maar vredesmonumenten. Een belangrijk kenmerk van zijn werk is de verbondenheid tussen de sculptuur en de architectuur, hij maakte daarnaast ook gebruik van een speciaal lettertype.

Voor een monumentale vrijheidsboom staat het beeld uit witte steen van de "geboeide opstandeling". Dit bestaat uit een geboeide man die maar voor de helft gebeeldhouwd is. Het onderste deel van zijn buik zit hierdoor nog in een steenpartij. De voor Van Parys al kenmerkende verbondenheid tussen beeld en sokkel krijgt hier een bijkomende dimensie. Qua stijl ligt het helemaal in de lijn van het herinneringsmonument te Deinze.

De onthulling van het standbeeld moet een grootse gebeurtenis geweest zijn. De toeschouwers, in hun zondagse zomerkleren, drumden massaal samen rond het monument. Er stond bvb ook een ijskar.

Willem Vandenameele