1968 De laatste mijnstaking

Tijdens de laatste jaren van de mijn was het Café du beau marronnier, op de hoek aan de kastanjeboom, het hoofdkwartier van het Syndicat des Francs Mineurs de la C.S.C. Het was hier dat in maart en april 1968 de C.S.C.-afgevaardigde Mario Berloso een van de laatste grote stakingen in de mijn leidde. Mario was een ruige, eerlijke en gulle Italiaanse mijnwerker wiens enige voorrecht als afgevaardigde was om zijn collega's te dienen. De stakers wilden dat de dokter en verpleger van de kolenmijn zouden worden ontslaan omdat deze te snel gewonde en zieke mijnwerkers weer aan het werk wilden te krijgen.

Dagelijks kwamen hier de mijnwerkers in hun zondagse kleren samen om het laatste nieuws te horen. De gendarmerie was aanwezig om de mijnwerkers van de socialistische vakbond en die wilden werken, te beschermen. Berloso beklom de muur en proclameerde dat hij niet akkoord was met de voorstellen van de directie en tot het eind zou gaan om zijn slag thuis te halen. De mijnwerkers wonnen hun zaak, want de dokter en verpleger hadden nadien geen contact meer met de mijnwerkers.

Reeds in de vroege 18de eeuw weten we dat er gestaakt werd. Vaak slechts enkelen dagen (‘le temps de faire son jardin’) en voor uiteenlopende redenen zoals een hoger dagloon of betere werkomstandigheden. In 1726 gingen de mijnwerkers van de Haute et Claire-mijn in Rhées in staking, ‘zoals maar al te vaak gebeurt’, aldus een commentaar uit die tijd, om ‘meer voor hun dagen te krijgen dan het gewone loon.’ Mijnstakingen waren erg frequent: er ging geen maand, geen week voorbij of er was wel ergens staking.

Stakingen waren lange tijd verboden. In 1746 was het in het Land van Herstal ‘ten strengste verboden om te roddelen en samen te spannen of samen te spannen om voor een hoger dagloon te staken. ["très rigoureusement défendu de cabaler, comploter, ou concerter pour faire festoyer les fosses (faire grève) en vue de faire rehausser les prix des journées" ]

Het reglement van 1764 voor de mijn Bonne Espoir bepaalde dat ‘wanneer een mijnwerker staakt, hij onherroepelijk van het werk zal worden uitgesloten.’

De Franse Le Chapelier-wet van 1791 (Luik was toen Frans) schafte de gilden van het oude regime af en tegelijkertijd het stakingsrecht. Deze wet werd pas in 1866 ingetrokken en vervangen door een artikel 310, dat nauwelijks minder repressief was. Het recht op vereniging en het stakingsrecht van de werknemers werden dan wel erkend, maar de werknemers mochten op straffe van sancties de ‘vrijheid van nijverheid en van arbeid’ niet belemmeren en niet betogen in de nabijheid van de fabrieken. Staken was ook door de Duitse bezetter verboden en in 1946 gedurende 6 maanden door de Belgische regering bij actie van Achille Van Acker.

Tijdens de grote opstand van 1886 patrouilleerden 130 soldaten op voet van oorlog, gestationeerd in het nabije Vottem, dagelijks in de mijnen Bonne Foi Hareng, Gèrard Cloes en Petite Bacnure om de installaties en de weinige arbeiders die wilden werken te beschermen. Toen het werk werd hervat, kreeg de gemeente Vottem een subsidie van 150 frank om uit te delen aan de ‘eerlijke’ arbeiders die niet waren gaan staken!

Jan Rymenams