Eibenwaldrunde - per fiets ontdekken op oude paden

Veiligheidsinstructies:

Let erop dat er vanaf Paterzell een stuk op de smalle, drukke provinciale weg moet worden gereden.

Routebeschrijving:

Vertrekpunt is de Ammerbrug aan de Staatsstraße richting Wessobrunn. Vlakbij, bij de Hochlandhalle, zijn parkeerplaatsen te vinden. Als Weilheim bedreigd werd door overstromingen, pelgrimeerden mensen vroeger naar de Ammerbrug. Tijdens de processie droegen ze het Allerheiligste met zich mee en bij de Ammerbrug werden plechtig de vier Evangeliën voorgelezen. Vanaf de brug gaat het zuidwaarts over de westelijke Ammerdamm. Wilgenstruiken omzomen de oever van de rivier. Deze boomsoort, typisch voor uiterwaarden, wordt veel gebruikt voor oeverbescherming.

De Ammer werd eeuwenlang gebruikt als transportroute, waarbij hout uit de bergen naar het dichter bevolkte Alpenvoorland werd gebracht. De boomstammen werden één voor één in de rivier gegooid, wat bekend staat als drijven. In Weilheim werden ze, voornamelijk sparren en dennen, uit het water gehaald en verkocht, verwerkt of verder vervoerd. De hoogtijdagen van de houtvlotterij vielen in de 16e en 17e eeuw. Zo werd in 1611 in Weilheim in het gebied van de huidige Holzhofstraße een houtvlotterij met verzamelbekken opgericht. Met het begin van het tijdperk van de spoorwegen nam het drijven steeds verder af, maar tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog is het voor de Ammer gedocumenteerd. De Ammer kan echter ook gevaarlijk zijn voor mensen. Al eeuwenlang wordt er melding gemaakt van overstromingen die met onregelmatige tussenpozen plaatsvonden en tot aanzienlijke schade en zelfs dodelijke slachtoffers leidden.

Als voorbeelden zijn de overstromingen van 1910, 1940, 1946 en 1999 te noemen. Met Pinksteren 1999 steeg het waterpeil van de Ammer binnen 24 uur met 4,5 m en overspoelde, ondanks de verhoogde dijken met zandzakken, delen van Weilheim. Vooral in het voorjaar kunnen dergelijke overstromingen voorkomen, wanneer de smeltende sneeuw in het bergachtige stroomgebied en zware regenval samenkomen.

Vanaf de Weidachweg bereikt men het landelijke dorp Oderding. Bij een typische boerderij met een uitstekend dak en luiken slaat men rechtsaf de Unterdorfstraße in. De huizen hier zijn deels gebouwd van tufsteen, die waarschijnlijk in Polling werd gewonnen.

Buiten Oderding gaat men een morenenwal op, die zich uitstrekt van Peißenberg tot Waitzacker. Het vertegenwoordigt het derde en daarmee jongste terugtrekkingsstadium van de Ammersee-gletsjer van 18.000 jaar geleden. Over de spoorrails en voorbij de nederzetting Schönau komt men uit op de geasfalteerde weg Peißenberg - Paterzell. Hier slaat men rechtsaf en komt men bij de nederzetting Kugelsbühl. Na een tijdje door het bos te hebben gereden, kijkt men uit over het dal van de Rott en de zweefvliegclub.

Door het groene fietsbord te volgen, opent het uitzicht zich richting Zellsee met zijn rietvelden en berkenbossen. Deze begeleiden de weg verder naar de Moosmühle. Zellsee - een paradijs voor watervogels. Aan het begin van de 15e eeuw stuwden de monniken van Wessobrunn de Rott op, waardoor de Zellsee ontstond. Dergelijke vijvers waren destijds van bijzonder groot belang, omdat er eetbare vissen werden gekweekt die tijdens de vele vastendagen als voedsel dienden. Het zuidelijke deel van de Zellsee, dat wordt gescheiden van het intensief benutte noordelijke deel door de zogenaamde soepdam (dwarsdam), is met zijn kleine baaien, rieteilanden en uitgestrekte rietvelden samen met de aangrenzende ongebruikte kleine vijvers een paradijs, vooral voor watervogels. Maar ook roofvogels zoals de zwarte en rode wouw, bruine kiekendief of boomvalk vinden hier voedsel. Daarnaast dient het meer in het voorjaar en de herfst als rustplaats voor trekvogels en kunnen zelfs zeldzame soorten zoals de visarend of zilverreiger dan worden waargenomen. De vogels lijken inmiddels gewend te zijn geraakt aan het vliegverkeer op de nabijgelegen sportvliegclub van Paterzell.

Bij de Moosmühle slaat de weg rechtsaf voordat het naar Paterzell gaat. Voor wie tussendoor een opkikker of verfrissing nodig heeft, staat het Gasthaus "Zum Eibenwald" in Paterzell open (geen sluitingsdag!), waar ook al een aantal taxusbomen te bewonderen zijn.

De gemarkeerde route gaat verder op de weg richting Zellsee-Wessobrunn naar de officiële parkeerplaats, die uitnodigt tot een bezoek aan het Eibenpad van Paterzell. Hier moet men zijn fiets parkeren, een folder meenemen die daar beschikbaar is en het ongeveer 1 km lange educatieve pad volgen. Op 10 stations wordt op een zeer aanschouwelijke manier informatie gegeven over de taxusboom en dit "sprookjesbos".

De Eibenwald bij Paterzell werd in 1939 voor het eerst beschermd en in 1984 uitgeroepen tot natuurgebied. Hier vindt men de grootste populatie taxusbomen van Duitsland, waarvan ongeveer 800 bomen meer dan 200 jaar oud zijn, wat bijna 50% van de populatie vertegenwoordigt. De oudsten zijn zelfs meer dan 700 jaar oud. Het is echter geen puur bos, maar een natuurlijk gemengd bos met sparren, dennen, beuken en andere boomsoorten. Deze groeien op deels meterdik tufsteen. Tufsteen ontstaat wanneer zeer kalkhoudend grondwater naar buiten komt en kalk in vaste vorm wordt afgezet. De tufsteen werd vele eeuwen lang gewonnen in de Eibenwald en gebruikt voor talrijke gebouwen in de Pfaffenwinkel. Omdat de helling vandaag de dag niet meer vlak wordt overspoeld met kalkrijk water vanwege de waterwinning, is de kalktufsteenformatie momenteel nog maar op enkele plaatsen te vinden.

De taxusboom is de oudste inheemse boomsoort, die al zo'n 150 miljoen jaar bestaat. Behalve de rode vrucht is de boom giftig, wat een reden is voor het zeldzame voorkomen van deze naaldboomsoort. De bomen werden vroeger gekapt omdat hun takken een dodelijk gevaar vormden voor de gevoelige paarden die reageerden op het gif Taxin. Bovendien was het hout van de taxusboom gewild voor bogen en kruisbogen. Het klooster Wessobrunn gebruikte het voor de raamstijlen van de gebouwen en van de takken werden kransen gevlochten. Huidige gevaren voor de Eibenwald van Paterzell zijn stormen, boktorbesmetting en vraat door wild. Jonge taxusscheuten worden graag aangevreten door reeën, zonder dat deze er schade van ondervinden, want ze eten alleen zoveel als ze verdragen kunnen.

Ook voor de mens vormt de taxus geen gevaar, integendeel, bepaalde onderdelen ervan worden tegenwoordig gebruikt voor de behandeling van kanker. Als het u in het Eibenwald te rommelig en onopgeruimd lijkt, heeft dat een goede reden: in dit natuurgebied laat men de omgevallen dode bomen liggen, omdat ze leefgebied vormen voor duizenden organismen zoals kevers en paddenstoelen en daarmee van groot belang zijn voor de bescherming van soorten.

Vanaf de parkeerplaats gaat de route verder over de weg naar de nederzetting Zellsee. Deze is sinds 1419 eigendom van het klooster Wessobrunn en werd na de secularisatie door de gemeente Wessobrunn gekocht. Na het oversteken van de Staatsstraße (onderdoorgang) houdt men rechts aan tot bij de volgende afslag, die links omhoog gaat naar de Lichtenau.

Tegenover de afslag ligt de nederzetting Weghaus. Hier woonden sinds ongeveer 1460 wegmakers, die vroeger verantwoordelijk waren voor het onderhoud van de weg tussen Weilheim en Wessobrunn en tol inden bij de Rott-brug.

Naast hun eigen weilanden had het klooster Wessobrunn ook het veehoederecht in de Lichtenau. In dit verband waren er jarenlange geschillen met de Weilheimers voordat in 1711 in een schikking de grenzen opnieuw werden vastgesteld. De verspreide nederzetting in de Lichtenau is relatief jong. Pas in de jaren 1930 werd een groot huisvestingsproject ontwikkeld, waarbij vijftig boerderijen werden gecreëerd voor nieuwkomers, voornamelijk Duitsers uit Zuid-Tirol. De eerste spadesteek vond plaats in 1939. Vanwege de Tweede Wereldoorlog konden echter pas tegen het einde van 1945 enkele percelen worden ontwaterd, slechts een klein deel van de geplande wegen worden aangelegd en slechts drie boerderijen worden gebouwd. Na de oorlog werd het project echter weer opgepakt, omdat er vele ontheemden en vluchtelingen gehuisvest moesten worden. Zo werden in de Lichtenau woningen gebouwd voor nieuwe burgers, maar ook voor de plaatselijke bevolking. Tegenwoordig domineert hier, net als overal in het Alpenvoorland, het gebruik van weide- en grasland, wat gezien de bodemgesteldheid en de relatief hoge neerslag logisch is.

Na het vlakke terrein (Würm-Grundmoräne) van de Lichtenau gaat het in een afdaling door het bos naar beneden naar het voormalige Ammersee-bekken. Ook dit niveau in het terrein is ontstaan tijdens het smelten van de gletsjer.

Over de geasfalteerde Madenbergweg gaat het nu verder door het Weilheimer Moos. Het eens zo uitgestrekte verlandingsmoeras, een deel van de moerassen in het gebied van de voormalige Ammersee, presenteert zich vandaag als een kleurrijk mozaïek. De intensieve landbouw domineert echter. Van hooilanden, berkenmoerasbossen en wilgenstruiken zijn alleen nog versnipperde restanten over. Daartussen liggen ook nog turfwinningen en waterpartijen. Dit mozaïek van leefgebieden is van groot belang als broed-, rust- en foerageergebied, vooral voor vogels.

Te noemen zijn watervogels, weidevogels en roofvogels, bijzondere schatten zijn paapje, rietzanger, kneu en rietgors. Volgens het verzorgings- en ontwikkelingsplan, dat in 1999 werd opgesteld voor het Schwattachfilz, een deel van het Weilheimer Moos, mag het noordelijke deel blijven worden gebruikt voor intensieve landbouw, terwijl het zuidelijke deel is bestemd voor natuurbescherming.

Op de geasfalteerde weg bereikt men de Ammer bij het gerevitaliseerde onderhuisener stuw. Van daaruit gaat het stroomopwaarts terug naar het startpunt. Wie de tocht nog even wil laten bezinken, kan op een van de bankjes blijven zitten.