Sint-Nicolaas- of Bergkerk

De Sint-Nicolaaskerk of Bergkerk in Deventer is van oorsprong een Romaanse kruisbasiliek.

De Bergkerk werd gebouwd in de jaren 1198-1209, vlakbij het toenmalige havengebied van Deventer. Het werd in de hoogtijdagen van de Hanzestad gesticht door Norbertijnen uit het Westfaalse Varlar (bij Coesfeld). De kerk, een romaanse kruisbasiliek, was gewijd aan Sint Nicolaas, de patroonheilige van de watersporters. Het gebouw lijkt sterk op kerken uit de Oostzeelanden. Het werd ingewijd door de bisschop van Livonia.

Er is een legende die beschrijft hoe de Bergkerk werd gebouwd. Twee Deventer zussen, Martha en Beatrix, waren onder de indruk van een ridder die naar Deventer was gekomen. Ze streden allebei om de gunst van deze man. Beatrix trouwde uiteindelijk met de ridder en liet Martha met rust. Martha liet de kerk toen bouwen met twee torens, de ene iets hoger dan de andere, aangezien de twee zussen ook in hoogte verschilden. Dit zou het vermeende hoogteverschil tussen de twee westelijke torens verklaren.

In de 15e eeuw onderging de Bergkerk diverse renovaties, waardoor deze een laatgotisch karakter kreeg. De twee karakteristieke torenspitsen zijn in die periode gebouwd (het onderste deel van de torens is nog origineel).

In 1580 kwam de kerk in handen van de protestanten; Vanaf dat moment behoorde het gebouw tot de Nederlands Hervormde Kerk. Zoals gebruikelijk werd het interieur onmiddellijk ontdaan van zijn katholieke kenmerken. De muur- en gewelfschilderingen verdwenen onder een laag witkalk.

Tijdens een grote restauratie van 1915 tot 1924 onder leiding van Wolter te Riele werden de oude schilderijen blootgelegd en gerestaureerd. De schilderingen op de oostelijke muur van het oude romaanse transept dateren uit het begin van de 13e eeuw.[1] In 1967 verkocht de kerkenraad de kerk voor het symbolische bedrag van 1 gulden aan de gemeente Deventer, die daarmee het dure onderhoud op zich nam. In 2010 zijn opnieuw restauratiewerkzaamheden aan de kerktorens uitgevoerd.

Het huidige orgel werd in de jaren 1841-1843 gebouwd door de Deventer Johann Heinrich Holtgräve. Tegenwoordig wordt de Bergkerk gebruikt voor tentoonstellingen, vergaderingen en concerten. Klimaatbeheersing en veiligheid voldoen anno 2016 aan de normen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Jos Berkien