Het Steenenkruis Landgraaf

We weten dat dit hardstenen wegkruis uit de 17e eeuw stamt, maar waarom het op deze driesprong in Ubach over Worms is geplaatst en wie daar opdracht toe gegeven heeft, is onbekend. Evenmin weten we waarom het kruis gewijd is aan de Maria van Zeven Smarten. Zij is te zien in een nis beneden de inscriptie in het middenstuk van het kruis. Van een afstand lijkt zij engelenvleugels te hebben, maar wie goed kijkt herkent de zeven zwaarden die verwijzend naar de zeven Bijbelse smarten haar hart doorboren.

In de archieven wordt pas over het kruis gerept wanneer het betrokken raakt bij een zeer triest ongeval. In het voorjaar van 1842 is de 11-jarige Gertrud Maria Souren uit Nieuwenhagen uitverkoren tot Pinksterbruidje. Versierd met bloemenkransen en een sluier trekt zij ten midden van een groep zingende kinderen langs de deuren. Wanneer iemand een gift doet wordt de sluier opgelicht en het Pinksterbruidje gepresenteerd. Wanneer alle huizen gepasseerd zijn, wandelt Maria alleen naar het Steenenkruis, waarschijnlijk om daar een bloemenkrans aan op te hangen. Het is de laatste daad die ze zal verrichten. Het bovenste stuk van het driedelige kruis breekt af, kantelt naar voren en belandt op haar hoofd. Ze is op slag dood. Niemand haalt het in zijn hoofd om het kruis daarna weer te herstellen, totdat kapelaan Johan Smeets van Nieuwenhagen het in 1886 in delen langs de weg ontdekt. Door brand dakloos geworden heeft hij noodgedwongen een huis nabij de oude plek des onheils moeten betrekken. Bij het opknappen van zijn nieuwe onderkomen laat hij het tegen zijn gevel plaatsen. Hetzelfde gebeurt na het optrekken van de nieuwe gevel van café Beckers in 1932. Ubach over Worms is inmiddels veranderd in een bruisende mijngemeente en de nieuwe bebouwing ontleent zijn naam ‘’t Steenenkruis’ aan het oude kruisbeeld. De nieuwe situatie biedt decennialang een vertrouwd gezicht, totdat de verkeersdrukte van de 21e eeuw de oude driesprong zo onveilig maakt, dat de hoekpanden moeten wijken voor de aanleg van een rotonde.

Bij de ontmanteling van het Steenenkruis in 2013, komt de schade van 1842 aan het licht. Als de oude cementopvullingen wegbrokkelen, blijkt dat de rug van het kruis volledig uitgebroken is. Bij de restauratie voorafgaand aan de herplaatsing wil de gemeente dit litteken en daarmee het verhaal erachter zichtbaar laten. Tegelijkertijd moet het eindresultaat zo stabiel en ongerept mogelijk zijn. Een hele uitdaging, waarvan de oplossing ligt in een lange roestvrijstalen pen met een ‘vin’ ter plekke van het breukvlak. Met deze chemisch verankerde verbinding passen de drie delen weer perfect op hun oorspronkelijke plaats en staat het Steenenkruis weer vrijstaand als vanouds aan de driesprong. Het perkje vormt een knipoog naar het agrarisch verleden. De haag die het kruis omhelst bestaat uit meidoorn, de traditionele Zuid-Limburgse haagplant. De drie leilinden achter het kruisbeeld verwijzen ten slotte naar het oude, katholieke gebruik om drie lindenbomen bij een wegkruis te planten, ter verering van de Heilige Drievuldigheid.

Visit Zuid-Limburg