Geopad 130-het Leersumse Veld

Voor de degenen die al wandelend een representatief beeld van het Leersumse Veld willen krijgen beschreven wij een route. Het tracé ervan valt grotendeels samen met dat van de gemarkeerde route die Staatsbosbeheer in het gebied uitzette. Die route loopt over grote lengte vrij dicht langs de Leersumse Plassen. Ze bewaart echter enkele honderden meters afstand tot de zuidoostrand van de vennenzone. Dit houdt met name verband met het feit dat de route dan deels zou lopen door een gebied dat vanwege zijn betekenis als broedgebied van 15 maart tot en met 15 juli niet vrij toegankelijk is. Langs de routes staan her en der enkele bankjes, waarvan sommige gezelschap genieten van een picknicktafel.

1. Vanuit de toegang bij de Maarsbergse Weg lopen wij eerst een eindje via een brede zandweg het bos in. Links worden dan successievelijk het activiteitencentrum De Veldschuur en een woning gepasseerd. De weg laat ons kennismaken met een enigszins geaccidenteerd bosgedeelte waar enkele hoger gelegen plekken door een klifje worden gemarkeerd. Enkele van deze klifjes ontstonden waarschijnlijk door verstuiving van mul getrapte droge delen van zandpaden.

2. Na enkele honderden meters slaat de route op een Y-splitsing schuin rechtsaf. Ze volgt dan de gelobde zuidrand van de langgerekte laagte waarin de Leersumse Plassen ontstonden. De contouren ervan worden enigermate geaccentueerd door een geïsoleerde groep zwarte dennen. Iets verderop zien we een markante kleine heuvel een heideterrein domineren. De heuvel is waarschijnlijk een van de nog gave windvormingen uit de laatste ijstijd. Even voor de heuvel biedt een driesprong de mogelijkheid opnieuw rechtsaf te slaan. We komen dan terecht op een van de meridionaal georiënteerde zandwegen die in de tweede helft van de negentiende eeuw ten zuiden van de Leersumse Plassen werden aangelegd. Deze weg doorsnijdt een enigszins geaccidenteerd gebied met verspreide kleine heuvels en ruggen waar de geaccidenteerde dekzandvormingen uit de laatste ijstijd slechts in beperkte mate door latere verstuivingen werden verbouwd. Door die verstuivingen ontstond waarschijnlijk de kleine trog die ons pad kruist. Een eindje verderop passeert het pad een markante kleine heuvel. Niet lang daarna verrast de route ons met een uitzicht op de heide van het Breeveen.

3. Bij de plek waar dat het geval is slaan we scherp linksaf om een groot deel van de geel gemarkeerde route te gaan volgen. Rechts passeren we dan een jong naaldbos dat op het westelijk deel van een enclave voormalig cultuurland werd geplant. Niet lang daarna presenteert zich ook het behouden deel van de agrarische enclave. Links van de zandweg die we nu bewandelen is de ambiance een met bos en heide begroeid dekzandgebied dat in het recente verleden plaatselijk nogal door verstuivingen werd verbouwd.

4. Voorbij een X-kruising met het Kors Paterpad doorsnijdt de route een gebied waar de oppervlakte heide sinds de negentiger jaren sterk werd uitgebreid. Vooral rechts van de weg gebeurde dat in een reliëfrijk gebied, waar markante dekzandruggen gedeeltelijk door latere verstuivingen werden verbouwd. Op enkele sterk asymmetrische ruggen zijn er bankjes en picknicktafels geplaatst. Ze bieden de mogelijkheid rustend te genieten van een inspirerend panorama. De belevingswaarde daarvan wordt voornamelijk bepaald door de overzienbaarheid van een aantrekkelijke geomorfologische gesteldheid en de (kleurrijke) heide- en grasvegetaties die haar stofferen.

5. Enkele honderden meters verderop kiest de route voor een noordelijke koers door schuin linksaf te slaan. Links loopt ze dan eerst langs een behouden gebleven enclave akkerland. Vervolgens passeert ze een open natuurgebied waar een dekzandrug een terreindepressie omarmt. Intussen houden ons rechts enkele monumentale naaldhoutopstanden gezelschap. Even later komen we terecht op een gecompliceerd kruispunt.

Dat kruispunt is de plek waar degenen die het wandelgebied aan de oostrand binnenkomen de beschreven route kunnen gaan volgen, door er rechtsaf te slaan.

6. Voorbij het kruispunt blijft het geopad zijn noordelijke koers nog enkele honderden meters trouw om vervolgens naar links af te buigen. Het loopt dan om het noordoostelijke einde van de vennenzone heen. Rechts passeren wij er een aaneengesloten bosgebied dat minder sterk geaccidenteerd is dan de zuidoostelijke omgeving van de vennenzone. Dit bosgebied ligt vrijwel geheel op het grondgebied van de gemeente Woudenberg.

7. Na enkele honderden meters vrijwel westwaarts te hebben gelopen draait onze route andermaal naar links. Al snel krijgen we links nu een vogelkijkhut te zien. Bij de hut wordt het geopad een bochtige weg, die slechts gedeeltelijk samenvalt met de gemarkeerde route. De weg slingert over de relatief hooggelegen zone, die de vennen aan de noordwestzijde flankeert. Over de slingerende bosweg lopend komen we successievelijk langs een bosvijvertje en voormalig erf waarop vroeger enige bebouwing stond. In de omgeving van het erf zijn twee enclaves cultuurland aan de levende natuur teruggegeven. De bochtige weg loopt vlak langs de verreweg grootste enclave die we in de lengterichting kunnen overzien. Daarbij is duidelijk waar te nemen dat de hooggelegen zone door een klifje wordt gemarkeerd. In de buurt van de enclave staan locaal rododendrons in het bos.

8. Een eindje verderop komen we weer terecht op de gemarkeerde route, die de noordwestrand van de vennenzone bijna overal op vrij korte afstand secondeert. We lopen dan langs een zone oud loofbos met veel hoge eiken. De bomen worden er meer en meer vervangen door linden. Dat biedt zowel de bosbouw als een aantal bijzondere plantensoorten interessante ecologische perspectieven. Verder doorlopend zien wij voor ons op een gegeven moment een enigszins geaccidenteerde akker. We zijn dan weer teruggekeerd naar het zuidwestelijk “begin” van de vennenzone. De gemarkeerde route draait er andermaal naar links om ons terug te brengen naar de westelijke toegangsweg van het wandelgebied.

9. Die toegangsweg bereiken we op de Y-kruising waar we kort na het begin van de wandeling schuin rechtsaf gingen. Voor de terugkeer naar de Maarsbergse Weg doen wij dit nu weer. De toegangsweg wordt tijdens de wandeling dus visa versa gelopen.

Door de wandeling(en) leerden wij het Leersumse Veld kennen als een bos-, heide- en vennengebied waarvan de genese en uiterlijke kenmerken doen denken aan de voedselarme geaccidenteerde dek- en stuifzanden van Noord Brabant. De genese ervan verliep waarschijnlijk echter anders.