Heersemmolen

De Heersemmolen is gelegen op de Molenbeek, waarvan de bedding over een tweetal kilometer stroomopwaarts kunstmatig werd verhoogd om de watervoorziening van de molen te verzekeren. Dit werk werd gerealiseerd tijdens de middeleeuwen. Zo kon aan de molensluis een verval van 3,75 m bekomen worden. Stroomopwaarts van de molen loopt de beek evenwijdig met de Leuvenstraat over een afstand van ca. 150 m. De oever van de beek ligt 3 meter hoger dan de straat.

De molen ontleent zijn naam aan de Frankische plaatsnaam 'Hendersem', woonplaats van Hendrik. Er zijn twee vleugels die haaks op elkaar staan. Het metalen bovenslagrad en het binnenwerk zijn nog aanwezig.

De molen werd al vernoemd in 1356. Op 15 mei 1450 werd de molen door ridder Symon Pynnock uit Leuven verhuurd: het huurcontract is nog bewaard.De oudste gedeelten, opgetrokken in oranje Spaanse baksteen en witte zandsteen, dateren uit de 15de eeuw. In de daaropvolgende 500 jaar is er geregeld verbouwd en uitgebreid. Op het einde van het Ancien Régime zetelde de schepenbank van Beisem in de Heersemmolen.

In de 19de eeuw behoorde de molen toe aan brouwer Carleer. Pas in 1894 werd de molen eigendom van de molenaar zelf. Johannes (Jan) Freys nam de pacht van de molen in 1871 over en vatte het plan de eigendom te kopen. Hij huwde in 1873 met Maria-Margaretha Neefs. Zij kregen 6 kinderen waarvan het oudste de enige zoon werd, nl. Robert, later nog vele jaren burgemeester van Veltem-Beisem. Jan stierf nochtans in 1893 vòòr hij de koop kon afsluiten. Het was zijn weduwe die de molen op 22 september 1894 kon kopen. De laatste molenaar, Daniël Ginis (neef van Robert Freys) overleed in 1972. Zijn erfgenamen verkochten de molen in 1975 aan de huidige eigenaar. Deze huurde het gedeeltelijk reeds sinds november 1973.

In 1926 werd het sluiswerk vernieuwd, waarbij beton werd gebruikt (jaartal als inscriptie). In 1986 werd de molen gerestaureerd en weer maalvaardig gemaakt. Op 16 juli 1993 werden de watermolen en het hoevecomplex beschermd als monument en samen met hun omgeving als dorpsgezicht.

De inrichting is nog volledig en bestaat uit: twee maalstoelen, galg of steenkraan, twee builen (waarvan de ene uitgerust is met ziften, borstels, trilveren, ventilators en magneet), graankuiser, slijpsteen aangedreven door waterkracht, maalderstoel (zakkenwagentje op 4 houten wielen), duiveltjes of zolderwagentjes.
De landbouwgronden werden in de jaren 60 verpacht aan de omliggende boeren. De molen stopte met malen in 1973 bij het overlijden van de laatste maalder.

De eerste gekende geschreven vermelding van de molen dateert uit 1356. Het oudste teruggevonden dokument - een huurkontrakt - is gedateerd van 15 mei 1450. De eigenaar toen was ridder Symon Pynnock uit Leuven.De molen wisselde dikwijls van eigenaar. In de 19e eeuw was brouwer Carleer, eveneens uit Leuven eigenaar en na hem achtereenvolgens zijn langstlevende kinderen. Het is pas met maalder Freys dat de molen eigendom wordt van de molenaar zelf.

Johannes (Jan) Freys nam de pacht van de molen in 1871 over en vatte het plan de eigendom te kopen. Hij huwde in 1873 met Maria-Margaretha Neefs. Zij kregen 6 kinderen waarvan het oudste de enige zoon werd nl Robert, later nog lange jaren burgemeester van Veltem-Beisem. Jan stierf nochtans in 1893 vòòr hij de koop kon afsluiten. Het zal zijn weduwe zijn die de molen koopt op 22 september 1894.
In 1975 zullen de erfgenamen van de laatste maalder, Daniel Ginis neef van Robert Freys, de molen aan de huidige eigenaar verkopen. Deze huurde het gedeeltelijk reeds sinds november 1973.

Gemeente Kortenberg