Zavelenberg

De Zavelenberg in Sint-Agatha-Berchem is een overblijfsel van agrarisch gebied in Brussel. Het behield zijn oude structuur met hagen, afsluitingen en boomgroepjes. De ongelijke topografie van de Zavelenberg is een gevolg van de uitbating van de groeve van kalksteen die het landschap in de middeleeuwen sterk doorgroefde. Het hoogste punt van de Zavelenberg is een ronde beboste heuvel die vroeger ten onrechte "den Romeinen graf" werd genoemd. De snelle verstedelijking van Sint-Agatha-Berchem en Ganshoren na de aanleg van de Keizer Karellaan betekende een forse verkleining van het gebied van de Zavelenberg, dat zo ook definitief in tweeën werd gesneden. Van het oorspronkelijke landbouwgebied blijft nog een stuk van 16 hectare over. In de weiden van de Zavelenberg grazen nu de runderen van de laatste landbouwer in Brussel. Een dreef witte kastanjelaars leidde vroeger naar de kasteelhoeve die in de jaren 1950 werd afgebroken. De Zavelenberg vormt sinds 1989 een beschermd landschap en sinds 1992 een gewestelijk natuurreservaat.

De Zavelenberg is ongetwijfeld vooral interessant voor zijn landschap maar is ook ecologisch van belang. De groenblijvende hagen, de droge en vochtige weilanden, het bos en de groepen populieren vormen kostbare biotopen voor fauna en flora. Er zijn bijvoorbeeld heel veel hazen op het terrein, maar ook een groot aantal vogels en amfibieën. Op de hellingen groeit de groene helleborus, een heel zeldzame plant in Brussel, die alleen hier voorkomt. Door de aanwezigheid van kalk in de bodem, vindt men er in de lente ook overvloedig veel daslook. Onder de oudere populieren, in de kuil aan de voet van de helling, groeien bosanemonen, bosjes speenkruid, gevlekte aronskelken en wespenorchis.

Basilica Koekelberg