Scheutbospark

Met zijn weiden, kreupelbos, boomgroepjes, struiken en riviertjes, herinnert het gebied van het Scheutbos aan het vroegere plattelandsuitzicht van de rand rond Brussel. Het ligt in het uiterste westen van Sint-Jans-Molenbeek, aan de rand van het Brusselse Gewest. Vandaag vormt het de overgang in landschap tussen de agglomeratie met zijn hoge torengebouwen en het Brabantse platteland. Het park is 50 hectare groot en wordt beheerd door Leefmilieu Brussel.

Oorspronkelijk was het Scheutbosgebied, zoals een groot deel van Brabant, begroeid met een reusachtig steenkoolbos. De ontginning begon in de achtste eeuw en 400 jaar later was bijna de hele zone ontbost om ze te gebruiken als landbouwgrond. Een aantal boerderijen, zoals die van Moortebeek en Ravensteen, hingen af van het feodale hof van Brabant en staan vermeld in de documenten van die periode. Het gebied is ook gekend omdat er in de middeleeuwen een belangrijke veldslag plaatshad: de graaf van Vlaanderen, Lodewijk van Male, maakte aanspraak op een deel van Brabant en verpletterde er op 17 augustus 1356 de Brusselse troepen.
En het landschap? De Ferrariskaart toont dat het Scheutbos in 1775 een geheel was van bossen (in het noorden), landbouwgronden, vijvers (in het diepste punt van de vallei) en vochtige weiden. Twee riviertjes doorkruisen dit heuvelachtige terrein: de Maalbeek die van west naar oost stroomt, en de Leibeek die er ontspringt.
De verstedelijking van het gebied begon in de negentiende eeuw. De bossen verdwenen een voor een, de vijvers werden drooggelegd, de vochtige gronden gedraineerd en er kwamen wegen. Bij het begin van de twintigste eeuw werden de landbouwgronden, die vroeger in de alluviale valleibodem lagen, verplaatst naar de hellingen. De leibeek droogde uit als gevolg van de aanleg van de Mettewie -en Machtenslaan. Daarna versnelde de verstedelijking: op het terrein verschenen een rusthuis, de 'Cité joyeuse', het atheneum van Molenbeek en grote torengebouwen met appartementen. Als het plan van aanleg voor die sector in 1990 niet herzien was, zou het Scheutbos nu volledig verdwenen zijn.

Vandaag is het gebied opgedeeld in twee duidelijk gescheiden sectoren: een gewestpark van zes hectare dat tussen 1993 en 1995 werd aangelegd en een halfnatuurlijk gebied dat in 1997 werd geklasseerd.

Het halfnatuurlijke Scheutbos strekt zich uit over een heuvelachtig plateau dat wordt doorkruist door twee riviertjes (Maalbeek en Leibeek) en twee buurtwegen (Nesteling - en De Raedtstraat). Omdat het zo hoog ligt, biedt het mooie vergezichten over de stad. Het heeft ook alle kenmerken van het typisch landelijke karakter van het Pajottenland.

Verschillende biotopen vloeien er samen:
- Weiden met runderen beslaan ongeveer 70% van de oppervlakte van het Scheutbos. Omdat ze intensief worden begraasd, vind je er weinig bloemen (madeliefjes, boterbloemen, muur enz.)
- Bospartijen bestaan vooral uit wilgen (schiet - en katwilg) in de Maalbeekvallei en restante nvan een gemengd eiken - en beukenbos, dat in het begin van de twintigste eeuw werd aangeplant.
- Braaklanden met heesters en braambosjes zijn heel interessant uit ecologisch oogpunt en voor de natuurlijke evolutie waarvan ze getuigen.
- Een rietveld van ongeveer 2 hectare ligt in het zuidoosten, in de Maalbeekvallei. Het bestaat hoofdzakelijk uit riet en moeraszegge, maar er groeit ook harig wilgenroosje, berenklauw, haagwinde, enz. De gele iris, de bloem die symbool staat voor Brussel, komt er ook veel voor.
- De poel in het noorden dient als waterbron voor de runderen die in de omliggende weiden grazen.
- Er is ook een groot geheel (ongeveer 2 hectare) met 'wilde' moestuintjes achter de Menuetstraat in het zuidelijke deel van het terrein.

De 'Amis du Scheutbos' maakten een inventaris van de fauna en flora van het geklasseerde gebied. Ze bevestigen daarin de aanwezigheid van meer dan 300 bloeiende planten, 87 paddestoelvariëteiten, 66 soorten bomen en struiken, 30 vlinders en 120 verschillende insecten. Bijna 90 vogelsoorten bouwen hun nesten in het Scheutbos of maken er een tussenstop bij hun grote migratiereizen. Vogels die er het meest voorkomen zijn: heggenmus, wilde eend, zwarte kraai, spreeuw, koolmees en winterkoninkje. Maar u moet niet opschrikken als u er ook andere soorten opmerkt, zoals waterkippen, patrijzen, piepers, witstaarten, sperwers en torenvalken.
Het kleinste knaagdier in Europa, de dwergmuis, huist in het rietveld. Andere zoogdieren die op het terrein werden opgemerkt (een tiental) zijn vooral knaagdieren (woel-, bos- en spitsmuizen, hazen, enz.), maar u vindt er ook wezels en vossen. Het deel van het gebied dat op dit ogenblik de meeste botanische interesse wegdraagt, is de oude stortplaats voor inerte afvalstoffen, waar vooral grond terecht kwam die werd uitgegraven voor de aanleg van de Leopold II-laan. Op dit relatief arme, omwoelde terrein groeit vandaag een veelheid van bloemen die u alleen maar in het Scheutbos aantreft.

Basilica Koekelberg