Sint-Ursmaruskerk Baasrode

De parochiekerk is omgeven door een klein, met klinkers verhard plein met aan de noordzijde parkeerplaatsen en aan de zuidzijde de openbare weg. Dit kerkplein is aan de noordoostelijke zijde begrensd door de Schelde. Kennelijk is de kerk ontstaan in functie van het Scheldeveer en de Scheldevaart. Ten noorden paalde zij aan de loskade bij de Schelde, aan de westkant aan de monding van de Vliet (nu gedempt) die dienst deed als rivierhaven, aan de oostkant lag het veer en ten zuiden de baan Dendermonde - Mechelen. De loskade was altijd eigendom van de kerk.
In 1139 werd het grondgebied van Baasrode Sint-Ursmarus voor het eerst genoemd toen de bisschop van Kamerijk de parochie aan de abdij van Affligem schonk. Vanuit de abdij werd waarschijnlijk een monnik naar Baasrode gezonden om er een eerste kerkje te bouwen. Dit kerkje was toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw. Hoe dit kerkje er precies uitzag is niet bekend. Door toename van het aantal gelovigen werd het te klein. Omstreeks 1500 werd op dezelfde plaats, waar de huidige kerk zich bevindt, een nieuwe gotische kerk met een dubbele kruisbeuk en een westtoren gebouwd. Deze kerk werd toegewijd aan de Heilige Ursmarus. De toren had een smalle gotische spits en was omgeven door vier hoektorentjes en in elke zijde waren er twee galmgaten. In de loop der tijden kreeg de parochiekerk het zwaar te verduren. Zo werd het kerkgebouw zwaar beschadigd bij de belegering van Baasrode in 1578 door Waalse troepen. Nadien werd de hele parochie geteisterd door herhaaldelijke branden en oorlogen en kon de kerk bij gebrek aan middelen niet hersteld worden. Pas in 1677, ten tijde van pastoor Jan Poelman, kon de kerk gerestaureerd worden en werd op de toren een nieuwe spits in renaissancistische stijl geplaatst. Na oorlogsperikelen in het midden van de 18de eeuw werd de kerk in 1779 vergroot en heringericht. Al in 1828 werd het bestaande gebouw opnieuw te klein bevonden en na het verzamelen van de nodige fondsen werd de kerk in 1830 uitgebreid door de bouw van een nieuw koor onder impuls van pastoor Gillis Van Oosthuyse (1789-1874). De vernieuwde kerk werd in 1832 heringewijd door de Gentse bisschop Joannes Van de Velde. In 1837 werd de oude begraafplaats rondom de kerk opgeruimd en werd een nieuw kerkhof aangelegd buiten de dorpskern. Omstreeks 1838 werd de kerk op initiatief van pastoor De Mulder (1838-1842) gewit: "eerst werden de muren afgeborsteld en daarna ten minste drie keer gewit, telkens na opdroging". Ook de sacristie, het vertrek onder de toren, het prondelkot en de boord rondom de kerk werden geschilderd. Gezien het gewelf van de kerk in slechte staat verkeerde werd het in 1884 hersteld en werd de kerk opnieuw gewit.
Sinds 1887 werden er regelmatig herstelwerken uitgevoerd aan het dak van de westtoren en van het schip. Toch werden de problemen niet helemaal opgelost, want in 1896 werd het gewelf in de kerk in zeer slechte staat bevonden en vielen er zelfs stukken van de bepleistering naar beneden. In 1898 werd een donderscherm op de toren geplaatst en bijkomende werken aan het leien dak waren voorzien.
In 1910 groeiden de plannen om een nieuwe parochiekerk op te richten in het "Nieuw Kwartier". De kerkfabriek had namelijk het legaat Smekens ontvangen dat behalve een huis voor de onderpastoor een belangrijke geldsom inhield. Als argumenten haalde men aan dat de huidige kerk te klein was, dat ze op sommige momenten ontoegankelijk was omdat ze langs alle zijden afgesloten was door "de wateren van de Schelde" en bovendien bevond het kerkgebouw zich in zeer slechte toestand, waren de vloeren aan het verzakken en was er nauwelijks nog een vensterraam intact. Architect J. Goethals uit Aalst werd belast met het dossier en in 1912 leverde hij de plannen en het lastenboek voor de opbouw van de nieuwe parochiekerk af, maar het project werd ten gevolge van het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog niet uitgevoerd. Alleen de westtoren, die tijdens de oorlog zwaar getroffen was, werd in 1921 door de huidige toren vervangen.
De toren werd gerestaureerd tussen 1970 en 1974. In 2001 werd het exterieur van het hele kerkgebouw gerestaureerd.

Stichting Open Kerken