Het Stenen Huis, meer dan het oudste woonhuis van Tielt-Winge

Deze in 1648 gedateerde voormalige afspanning bevindt zich op het gehucht Heuvel, langs de oude Leuvensebaan. Zoals de benaming suggereert was het Stenen Huis waarschijnlijk één van de eerste stenen woningen in de streek. De ligging langs de toenmalige oude Leuvensebaan, tussen Leuven en Diest, maakte het een aantrekkelijke locatie voor een afspanning. Er was echter zeker een eerder gebouw: minstens vanaf 1609 kwam het schepencollege hier ter plaatse bijeen ‘int leeuken’, een naam die ook nog in de 18de eeuw zou doorleven als het ‘leeuwkenshof’.

Op een tiendenkaart van 1717 is het Stenen Huis voorgesteld als een omgracht complex met een woonhuis, een viertal bijgebouwen en een waterput met hefboom. Het pand is opgetrokken in traditionele bak- en zandsteenstijl met beperkt gebruik van natuursteen. Kijk eens naar de ramen: boven het raam zie je twee ontlastingsboogjes met daarboven nog eens een overkoepelende boog. Dit minder gebruikelijk ontlastingssysteem is illustratief voor de ruimere en rijkere 17e-eeuwse landelijke woning.

Sinds jaren ijvert de eigenaar om het pand zo oorspronkelijk mogelijk te restaureren. Eind 2018 werd gestart met het herstel van het omgevend landschap. In samenwerking met Regionaal Landschap Noord-Hageland en de Nationale Boomgaardenstichting werd 70 are boomgaard heraangeplant. Oude kaarten tonen aan dat het Stenen Huis vroeger omringd was met hoogstamboomgaarden. Daarom werden 38 hoogstammen aangeplant met lokale rassen van appels, peren, pruimen, perziken, kweeperen, okkernoten, kersen en krieken. Het areaal werd omringd door 300 meter meidoornhaag.

Het hoeft ons dan ook niet te verwonderen dat de eigenaar zich inzet voor restaureren en conserveren van het roerend en onroerend erfgoed en het herstellen van het cultuurhistorisch landschap rond het dorpsgezicht. Met tal van activiteiten wil hij het draagvlak voor erfgoed bij het groot publiek vergroten via lezingen, wandelingen en cursussen. Succesvol zijn de opledingen in hagen vlechten, bomen knotten en maaien. Verder beschikt hij over bronnenmateriaal en documentatie over Tielt-Winge.

Voor er zomaar aan herstel van het beschermde gebouw gedacht werd, werd een bouwhistorisch én een archeologisch onderzoek uitgevoerd. Eind 2022 werd het hersteldossier goedgekeurd. We zijn benieuwd hoe het oude pand in zijn glorie zal herrijzen.

Jan Rymenams