De Saspoort (Diest)

De Saspoort werd ook wel ‘Demerpoort’ genoemd. Deze waterpoort werd eveneens aangelegd bij de bouw van de 19e-eeuwse verdedigingsgordel rond Diest. De poort was voorzien van een sluis. Zo kon men de vlieten in de stad en de vesten voorzien van water uit de Demer. Tegelijkertijd zorgde deze waterpoort voor de afwatering van de Begijnebeek.

Door de sluis te sluiten kon men in ongeveer 48 uur een overstromingsgebied creëren aan de oostzijde van de vesting. De oostzijde was immers de richting van waar men een aanval van de Hollanders verwachtte. Eens de waterstand een bepaalde hoogte, niveau 20, bereikt had, werd het overtollige water via een overloop 'de Teerlings' in de Zwarte Beek afgeleid om zo te verhinderen dat een te hoog waterpeil het overstroomde gebied bevaarbaar zou maken en dat de vesting als dusdanig toch nog over het water kon aangevallen worden.

Sinds de omleiding van de Demer in de jaren 60 van de vorige eeuw om overstromingen in de stad te vermijden, is de sluispoort niet meer functioneel.

De ‘koker’ onder de wallen is zo’n 25,6 meter lang. Zowel aan stads- als aan veldzijde zien we een bak- en hardstenen façade. Deze wordt doorbroken door rondbogige openingen van 5 meter breed. De sluitsteen draagt het jaartal 1841.

Uniek voor België is dat zich aan de stadszijde van de constructie een bijzonder type sluis bevond, namelijk een waaiersluis. Het bijzondere van een waaiersluis is dat ze in tegenstelling tot de gebruikelijke puntdeuren van een gewone sluis, tegen de stroom in kan worden geopend.

Jan Rymenams