De Halve Maan (Diest)

Bij de aanleg van de 19e-eeuwse verdedigingsgordel moest de Koeipoort van de middeleeuwse wallen wijken voor een bijzondere militaire constructie, de Halve Maan. Het terrein was vroeger een vooruitgeschoven militaire stelling, een bastion, omringd door water, in vestingtermen een zogenaamde ‘lunette’ (kleine maan). Oorspronkelijk was een ‘halve maan’ een volledig onafhankelijk deel van de vesting. Ze lag in de hoofdgracht en had geen directe verbindingen met de rest van de vesting, een eiland dus. Daarbij was bij een halve maan de zijde die naar de vesten gericht was – men noemt deze zijde de keelzijde-, hol van vorm. Vandaar ook de naam ‘halve maan’. De vorm hier in Diest wijkt daar sterk vanaf. Eigenlijk hebben we hier een veelhoekig bastion waarvan de keelzijde aansluit bij de wallen.

De Halve Maan werd reeds gebouwd in 1840. Ze had een diepte van 250 meter en was duidelijk tegen een inval van de Nederlanders gericht. De 'lunet' (of ‘lunette’) is, net als een ravelijn, een Vaubanelement in vestingwerken. Het bracht verdedigers ‘buiten’ de wallen om van daaruit de vijand die de wallen links en rechts ervan wilden benaderen in de flank onder vuur te nemen.

Op deze lunette werd een maximale vuurkracht aan kanonnen samengebracht. Door de vorm werden dode hoeken vermeden. In het centrum was er ruimte voor soldatenverblijven, voor materialen en munitie. Het grote verschil met een ravelijn is dat je hier een legereenheid voor een zekere tijd stationeert terwijl het ravelijn permanent in verbinding staat met de kernvesting.

Op het terrein vind je alleen nog restanten van de ondergrondse bouwwerken. De moderne ‘Halve Maan’ heeft er de filter- en verwarmingsinstallatie van het zwembad in ondergebracht en verder is er een ruimte om materiaal te stockeren. Aan de noord- en oostkant van deze resten liggen twee langwerpige vijvers in elkaars verlengde. Dit zijn resten van de omringende grachten, goed herkenbaar vanuit de lucht. Bij de afbraak van de wallen, werd een groot deel van de site genivelleerd.

Jan Rymenams