Witte Molen

De Witte Molen, gebouwd in 1920, is een vrij recente maar traditioneel opgevatte korenmolen, van het type bovenkruier (kettingkruier), stenen bergmolen (beltmolen).

In de 15de eeuw wordt er reeds melding gemaakt van een molen op deze plaats. Aanvankelijk stond er een standaardmolen. In 1878 liet Josephus Stevens, landbouwer in Aarschot, een houten korenmolen, daterend van 1843, overbrengen uit Heist-op-den-Berg (molen Plattenbosch). De Duitsers brandden de standaardmolen af in augustus 1914.

In 1920 werd de molen in steen herbouwd, aanvankelijk uitgerust met houten pestelroeden. De kap met het systeem van een kruiketting en de wieken werden overgebracht van de Molen Lambrechts in Everberg, waarvan de romp nog bestaat. Na de tweede wereldoorlog werd overgeschakeld op elektriciteit. De maalderij was op het gelijkvloers ingericht en een gedeelte van de aarden berg werd vervangen door een stenen muur. De windmolen werd niet meer gebruikt, maar ook de maalderij kende geen lang leven.

Na de aankoop door de familie Mattheus in 1953 werd de in verval geraakte molen verbouwd tot een horecazaak. De aarden belt rondom de molen werd vervangen door een bakstenen aanbouw, de vervallen pestelroeden door geklinknagelde roeden (fabr. Verhaeghe), afkomstig van een andere molen. De romp werd in het wit geverfd en kreeg als opschrift "Witte Molen".

Sinds de aanleg van de noordelijke ring van Aarschot, is de windvang van de molen gehinderd. De molen kreeg in 2005 een nieuwe private eigenaar die de molen maalvaardig wilde laten herstellen en in de aanbouw onderaan de molen een herbestemming voorzag als onder meer een horeca-uitbating. De vergunning hiervoor kwam er evenwel niet. In 2009 sloot de stad Aarschot een globaal akkoord over de restauratie van de Witte Molen en de herinrichting van zijn omgeving. De molen zou draai- en maalvaardig hersteld worden in zijn oorspronkelijke toestand als bergmolen waarbij de aan de romp palende gebouwen die dateren uit de jaren 1950 zouden afgebroken worden. In 2018 startten de restauratiewerken onder leiding van architect Patrick Van Roy (Meerhout) en uitgevoerd door Molenbouw Adriaens (Weert, Nl) en aannemer Van Loy (Herselt). Naast de molen wordt een klein bijgebouw voorzien met sanitair, een onthaal en opbergplaats voor de toekomstige molenaars. De werken zijn momenteel nog aan de gang.

Aan de overzijde van de Herseltsesteenweg, binnen het beschermd dorpsgezicht, wordt de bouw van een langgevelhoeve voorzien met als mogelijke bestemming een horeca-uitbating ter ondersteuning van de Witte Molen. Deze hoeve zou verwijzen naar de hoeve die destijds bij de molen hoorde en in de jaren 1970 werd afgebroken. De bouw hiervan zal pas starten nadat de Witte Molen gerestaureerd is.

De Witte Molen is een conische, bakstenen bovenkruier, type bergmolen, met schuitvormige kap (eikenhouten schaliën), voorzien van een houten voorkeuveleinde en dito achterkeuveleinde, laatstgenoemde met ingebouwd gaffelwiel van het kettingkruiwerk.

Het wiekenkruis bestaat uit een gietijzeren askop (Van Aerschot, Herentals) en nieuwe geklinknagelde stalen roeden. De vroegere belt, voorzien van een invaart (doorgang) in oost-westelijke richting, zal opnieuw gereconstrueerd worden. De romp kreeg een nieuw gemetselde buitenmuur met oude gerecupereerde stenen en werd wit gekaleid. Onder de kap bevinden zich steigergaten. De deuropeningen (ter hoogte van de belt) en segmentboogvensters zijn op één verticale lijn geplaatst. De molen heeft kettingkruiwerk: het kruien gebeurt door middel van een kruiketting die over het gaffelwiel loopt.

De molen is een driezolder (maalzolder-steenzolder en luizolder) met planken vloeren op een houten roostering en houten steektrappen. Het bestaande draaiend werk (maalinrichting) wordt tijdens de restauratie maximaal gerecupereerd. Op de steenzolder bevinden zich twee koppels maalstenen waarvan één maalvaardig wordt gemaakt. Een staakijzer draagt de inscriptie met jaartal 1831 en een merkteken. Het luiwerk is sleepluiwerk met een klauwwiel voorzien van stalen gaffels.

Toerisme Aarschot