Fontaine d'en bas en wasplaats en drinkbak

Het wassen van linnen was vroeger een harde karwei.

De families hielden vroeger meestal twee wasbeurten per jaar: één in de lente en één in de herfst. De meeste huisvrouwen staken elkaar een handje toe want die wasbeurten namen vaak 2 tot 3 dagen in beslag. Het transporteren van het linnen gebeurde, al naar gelang van de hoeveelheid, met een rieten mand, een draagkorf, een kruiwagen, een hondenkar of een kar.

Het gerief van de huisvrouwen bestond uit een knielbankje (een houten, rechthoekige bak, aan één kant open) en een houten slagplank in één stuk. Een lawaaierige drukte kenmerkte de wasplaatsen, want het getater van de vrouwen overstemde de klappen van de slagplanken. Het linnen werd vervolgens over hagen en in weiden uitgespreid om te drogen en te bleken.

Het licht in de wasplaats, dat enkel door de ramen binnenstroomt, was meestal onvoldoende. Het spel van licht en water schiet daarbij ten dele ter hulp. 

De wasbakken werden volgens bepaalde regels gebruikt. Er moest minstens één bak voor het spoelen voorbehouden zijn. Indien er slechts één bak voorhanden was, werd het wasgoed eerst thuis geweekt en ingesopt. Indien er verschillende bakken waren werd er in de laagst gelegen gewassen en in de hoger gelegen gespoeld, dit om te vermijden dat het zeepwater zich met het spoelwater, dat steeds zuiver en klaar moest zijn, zou mengen.

Gedurende vele generaties waren de wasplaatsen, fonteinen en drinkplaatsen van levensbelang op het platteland. Nu zijn het de getuigen van het harde bestaan van onze voorouders. Ze waren nuttig en er heerste steeds een grote drukte. Ze vormden de ontmoetingsplaats voor de dorpelingen die er zich kwamen bevoorraden. Door de technische vooruitgang en vooral door de aanleg van waterleidingen werden ze, op slechts enkele jaren tijd, overbodig.

Anderzijds stellen we tot onze voldoening vast dat de nog in werking zijnde fonteinen van de nodige belangstelling genieten. Liefhebbers van folklore en tradities, evenals een groeiende interesse bij de meerderheid van de inwoners, zorgen ervoor dat deze oude installaties op vele plaatsen zorgvuldig bewaard blijven. Zij dragen bij tot de typische sfeer van onze landelijke dorpen. 

Voor de mogelijkheid bestond om het vee en de paarden te drenken op stal of in de weide, was het noodzakelijk om de kudde verschillende keren per dag naar een plek te leiden om te drinken. Dit was een zware en tijdrovende karwei. In de dorpen die te ver verwijderd waren van een rivier of vijver dienden de dieren hun dorst te lessen aan de voorziene drinkbakken (die bevoorraad werden door de dichtst bijgelegen bron).

Er bestaan 2 types rechthoekige drinkbakken. De ene hebben een dubbel bekken; de overloop van het eerste bekken bevoorraadt het tweede. Deze bakken werden waarschijnlijk ook als wasbekken gebruikt. De andere, de oudere bakken, hebben slechts één bekken. De ronde drinkbakken, kenmerkend voor de valleien van de Houille en de beneden-Semois, bezitten een metalen hoepel als versteviging. Een gebogen buis zorgde meestal voor de toevoer van het water.

Sommige drinkbakken zijn nu omgetoverd tot prachtige bloembakken. Dit is een goed alternatief, maar we mogen niet vergeten dat sommige drinkbakken nog altijd nuttig zijn voor de boerderijen en dat vele wandelaars de koelte ervan erg op prijs stellen en er even uitrusten.

Willem Vandenameele