Het voormalige Volkshuis

Vanuit Leuven, waar de socialistische beweging sterker stond dan in Aarschot, werd een afdeling van de socialistische coöperatie De Proletaar gesticht. De eerste winkel werd in 1907 opgericht in de toenmalige Kortstraat 31 (vandaag Jozef Tielemansstraat). Reeds enkele jaren later, in 1910, verhuisde de winkel naar een nieuw gebouw op de Bonewijk. Het was een volwaardig ‘volkshuis’, karakteristiek voor de aanwezigheid van de socialistische beweging in stad of dorp, een sociale ontmoetingsplaats voor arbeiders.

Volkshuizen boden plaats voor ontspanning en opleiding, maar waren tevens belangrijk voor de ontwikkeling van de arbeidersbeweging en haar sociale strijd. Een volkshuis was het epicentrum van de socialistische beweging in de stad. In Aarschot was er eveneens een bakkerij gevestigd. Het principe van de coöperatie was niet om goedkoper te zijn. Het brood was zelfs iets duurder, maar dit geld kon gebruikt worden om andere diensten aan te bieden, zoals ondersteuning bij ziekte of werkloosheid.

Tijdens de oorlogsdagen van 1914 ging het volkshuis samen met bijna 400 andere huizen in de stad in de vlammen op. De socialistische voormannen maakten deel uit van de ruim 190 doodgeschoten burgers.

In de volgende jaren zou met veel moeite een nieuw volkshuis gebouwd worden. Architect was de Leuvenaar Camille Herpoel. Er was in die naoorlogse periode een schaarste aan materialen en werklieden en de prijzen gingen voortdurend de hoogte in. De eerste plannen die gemaakt werden in 1920 oogden heel wat luxueuzer dan het definitieve ontwerp. Het gebouw werd pas in 1923 in gebruik genomen. Naast een coöperatieve winkel, bakkerij, brasserie, keuken, magazijn en opslagplaats was er een grote feestzaal en waren er meerdere vergaderlokalen en bureaus voor verschillende socialistische verenigingen.

Tijdens het interbellum liepen de verkoopcijfers van De Proletaar sterk achteruit. De economische recessie en het failliet van de Bank van de Arbeid waren daar niet vreemd aan. De Tweede Wereldoorlog verscherpte deze slechte situatie en Het Volkshuis werd verkocht aan brouwerij ‘Mena’ uit Rotselaar. De socialistische beweging huurde de vergaderlokalen en in 1948 waren er de vakbond, de mutualiteit en de bibliotheek gehuisvest. Wegens de mateloos hoge huur verliet de socialistische partij in 1951 deze locatie en gingen de vergaderingen door in de nabije cinema- en feestzaal Palace. Daarna zou nog regelmatig verhuisd worden naar andere plaatsen in de stad om in 1974 opnieuw in de zaal van Café Germinal te belanden. Meerdere socialistische volkshuizen hadden een café met deze naam. Die verwijst naar een roman van Emile Zola, waarin de schrijver het harde mijnwerkersleven in het noorden van Frankrijk beschrijft. Naar alle waarschijnlijkheid is dit het laatste café van socialistische oorsprong in Vlaanderen met die naam.

Jan Rymenams