De Grote Markt en de wederopbouw na de Eerste Wereldoorlog

Op de Grote Markt zien we de prachtige wederopbouwhuizen van architect Fonteyn die na de Eerste Wereldoorlog werden gebouwd. Deze huizen waren heel wat mooier dan deze die er voor de brand stonden, en terecht zei men “herrezen uit zijn as, mooier dan het was”. De wederopbouw verliep moeizaam. Er waren stemmen die de overheid en de Oorlogsrechtbanken ervan beschuldigden de rijken een bevoorrechte behandeling te geven. Deze kwestie werd jarenlang breed beschreven in de pers.

In De Volkswil lezen we:

“'t Schandaal der oorlogsschade duurt voort. De grooten, de rijken, de machtigen, zij die bescherming hebben, gaan voor, terwijl de armen, de kleinen mogen wachten. Hoeveel honderden menschen in nood zijn er niet die tot heden niets ontvingen? Zelfs geen voorschot alhoewel zij brief op smeekbrief zonden naar de bevoegde bureelen?”

De zaak belandde uiteindelijk in de Kamer door een redevoering van Edmond Doms, socialistisch volksvertegenwoordiger. In deze discussie haalde Doms uitgebreide lijsten boven, één met brieven van wanhopige burgers die financieel erg rekenden op hun relatief kleine vergoedingen en één met regionale ondernemingen en politici die honderdduizenden tot miljoenen franken oorlogsschade ontvangen hadden.

Onder de personen die met de vinger gewezen werden, waren Eugene Coomans de Brachène, katholiek burgemeester van Aarschot, en Felix Daels, een liberaal die Coomans later opvolgde als burgemeester. Beiden waren zeer rijke mannen die elk ongeveer een half miljoen frank ontvingen, terwijl veel Aarschotse burgers nog steeds in barakken woonden.

De katholieke en liberale meerderheid weerlegden dat deze mannen niets illegaal deden en dat de uitkeringen nu eenmaal zo groot waren omdat zij ook veel schade hadden opgelopen. De socialisten spraken dit niet tegen, maar meenden dat het ongepast was om iemand een vergoeding te betalen voor zes huizen, terwijl vele anderen al jaren wachtten op een bedrag van een paar duizend frank. De oorzaak lag volgens hen bij de politieke benoemingen van ambtenaren bij de bevoegde instellingen en een vriendjespolitiek: “Laat mij toe u te zeggen, dat ge naïef zijt, indien gij gelooft, dat er geene bevoorrechten zijn. Gij weet genoeg hoe de openbare besturen handelen en, gij zoudt moeten weten, dat de meeste kommissionarissen de dossiers van hen, die ze willen begunstigen, van onder uitnemen, om ze van boven op het pak te leggen.”

De liberalen poogden de socialisten enkele jaren later met gelijke munt te betalen. Ze beweerden dat de oorlogsschade uitgekeerd aan Louis Tielemans en de bouw van de Aarschotse afdeling van de coöperatie De Proletaar gerealiseerd was door het opkopen en herbeleggen van verwoeste huizen.

Jan Rymenams