Beeld 'de Kantwerkster'

Het beeld ‘De Kantwerkster’ van Lode Matthijs uit 1952 herinnert aan de voormalige Aarschotse kantschool van het verdwenen klooster van de Sint-Niklaasberg. Meisjes van vijf, zes jaar werden er opgeleid en verlieten vaak pas het klooster wanneer ze in het huwelijk traden. Nadat het klooster tijdens de Franse overheersing was opgeheven, werd de school vanaf 1809 door de Zusters van Liefde voortgezet. De producten van de leerlingen werden ten voordele van het klooster verkocht.

Tot het einde van de 19de eeuw zou Aarschot een centrum voor kantbewerking zijn. In tegenstelling tot andere steden zoals Brussel, Mechelen of Brugge had men hier geen eigen ‘stijl’, maar kon de klant kiezen uit diverse motieven. Verrassend is dat vanuit het Engelse Buckingham ‘priktekeningen’ met bepaalde motieven naar Aarschot werden gezonden. Daarom kreeg de kant die hier vervaardigd werd ook de naam ‘Buckinghamshire kant’.

‘Spellewerk’ werd door de vrouwen thuis gedaan. Zij woonden in de Grecht, de Bonewijk en de Amerstraat Garen kochten ze zelf in aan 3 centiemen voor een streng. De belangrijkste koopman voor kant was Joannes J.A. Charels. Hij zou ook zijn neven Persy financieel zou steunen bij de bouw van de textielfabriek. Zijn woning was in de buurt van de kantschool, op het Kerkplein. De kant werd tot in Engeland verkocht en moest van hoge kwaliteit zijn. Bij de minste fout werd het werkstuk geweigerd of de prijs sterk gedrukt. Niet te verwonderen dat de opkopers misbruik maakten van hun positie.

Na de Eerste wereldoorlog kocht de familie Percy alle kant op die hier nog te vinden was en verkocht die in Engeland. In die periode van neergang trokken verschillende kantwerksters naar Turnhout waar de traditie van kant maken nog enkele decennia zou blijven bestaan.

In 1978 werd na enkele succesvolle cursussen de kantclub ‘Aarschotse Kant Klos Kring’ gesticht. In 1985 werd de vereniging zelfs een vzw onder de naam ‘De Vlasblomme’. De oude vaardigheden worden vandaag opnieuw aangeleerd als een vorm van ontspanning en kunst.

Het beeld dat je hier ziet toont een kantwerkster met het kantkussen op haar schoot. Het lijkt een jonge vrouw te zijn, maar ze kijkt niet naar haar werk. Ze heft het hoofd omhoog en heeft de mond wijd open: ze zingt. Het zingen moest het eentonige werk aangenamer maken, het ritme van het werk bepalen en vooral de vermoeidheid van de lange werkdagen van 10 à 12 uur verzachten. Soms zongen concurrerende groepjes tegen mekaar en dreven ze het ritme van zang en werk stelselmatig op. Om langere werkdagen te kunnen maken, beschikte men over een inventieve vorm van verlichting. Tussen een kaars en de werkster werd een glazen karaf met water geplaatst. De karaf werkte als een loep die het licht concentreert.

Jan Rymenams