Wijngaardplein Brugge

Op dit plein gaat de hoofdpoort van het Begijnhof direct met alle aandacht lopen, maar kijk ook eens naar het Sashuis. Dit pittoreske gebouw regelde de watertoevoer van de binnenstad en zorgde zo tevens voor het ontstaan van het Minnewatermeer. Het huidige Sashuis werd opgetrokken in de 16de eeuw en verving een 13de-eeuws sluizencomplex. Sinds de jaren ’70 is het Sashuis buiten gebruik, maar de drie stuwgaten spot je nog steeds.

Het Wijngaardplein is ook een halteplaats voor de koetsiers. Er is een openbare pomp waarmee de koetsiers hun paarden van water kunnen voorzien.

De naam 'Wijngaardplein': Het behoort tot de gevestigde gezegden over Brugge dat de begijnen hun kloostergemeenschap uitbouwden op een plek waar ze druiven kweekten. De oorsprong van de naam is nochtans verschillend. Wijn betekent in het Middelnederlands 'laag, moerassig weiland' en 'gaard' een besloten ruimte, zoals in boomgaard. Een 'wijngaard' is dus een meers of laag weiland, omsloten door water of door een omheining.

Dit is ook de enige plek in de binnenstad waar de zwanen gevoederd worden. Logisch dus dat je hier vele zwanen telt. Er zijn twee legendes die uitleggen waarom er zwanen in Brugge zijn:

De eerste legende van de zwanen in Brugge:

Keizer Maximiliaan van Oostenrijk was geen populair man. Na de dood van zijn vrouw in 1482 ontwikkelde hij een haat jegens de stad Brugge en vaardigde een wet uit die alle festiviteiten verbood, waaronder de jaarmarkt en andere belangrijke feesten. Hij vertrouwde op zijn vriend en adviseur Pieter Lanchals, die een zwaan in zijn familieschild had,  om zware belastingen in te voeren om de oorlogen te betalen die hij voerde als hoofd van de Habsburgse familie. De Bruggelingen, bekend om hun pittige en vastberaden manieren, kwamen in opstand. Ze begonnen rellen te schoppen in de stad, staken huizen in brand en vermoordden aanhangers van keizer Maximiliaan. Dit ging meer dan 6 jaar zo door totdat de heerser de stad opnieuw bezocht en zowel hij als zijn adviseur in 1488 gevangen werden genomen. Zij werden gevangen gezet in het Craenenburg Huis (dat nog steeds kan worden bezocht op het centrale plein) en gemarteld. Maximiliaan werd gedwongen toe te kijken hoe zijn vriend en vertrouwenspersoon Lanchals, ook bekend als Long Neck (lange nek), werd onthoofd.

De legende vertelt dat de keizer uiteindelijk ontsnapte en wraak nam op de plaatselijke bevolking. Als eerbetoon aan zijn vriend dwong hij hen om 101 witte zwanen (lange halzen) tot in de eeuwigheid op het water van Brugge te houden. Als ze dat niet deden, zou Brugge ten onder gaan. Of het nu een feit is of fictie, de Bruggelingen en de stad hebben deze vloek sindsdien in ere gehouden.

In de Onze-Lieve-Vrouwekerk is er een kapel gewijd aan Pieter Lanchals ...

De tweede legende van de zwanen:

Een populair verhaal over de Brugse zwanen gaat over gevangenschap en opsluiting. Het verhaal gaat dat in de 13e eeuw een koopman zijn dochter opsloot omdat zij weigerde te trouwen met de man die hij voor haar had uitgekozen. Zij werd gevangen gehouden in de kelder van haar huis. Desondanks kreeg de jonkvrouw in nood elke dag bezoek van twee mooie zwanen die haar gezelschap hielden. Toen zij eenmaal uit haar gevangenis was bevrijd, liet de jonge vrouw een fortuin na en schonk dit aan de stad, zodat zij zo lang mogelijk voor het nageslacht van de zwanen kon blijven zorgen.

In werkelijkheid werd het houden van zwanen gezien als een symbool van rijkdom en prestige, iets wat Brugge dankzij zijn koopmanschap in overvloed bezat. Om haar welvaart nog meer te benadrukken, verkreeg de Stad het recht om deze prachtige zoogdieren te houden van de Graaf van Vlaanderen. Al sinds mensenheugenis besteedt de Stad veel aandacht aan de zorg voor en het behoud van haar grachten, en dus ook aan de majestueuze zwanen. Ze zorgen ervoor dat het aantal zwanen nooit onder de honderd zakt en hebben de officiële Brugse Chocolade Brugsch Swaentje (?Brugse Zwaan?) genoemd.

De Brugse zwanen geven de Reien al eeuwenlang een elegante toets, maar in 2014 brak er een schandaal uit rond deze majestueuze langnekken. Terwijl traditioneel alle zwanen wit zijn, verscheen er een zwarte zwaan in de kudde, schijnbaar uit het niets. Lokale groepen, natuurbeschermers en zelfs regionale kranten waren verbijsterd; moesten ze de zwarte zwaan verwijderen uit angst voor veiligheid en ziekte, of moest ze vreedzaam kunnen blijven? Ze werd een plaatselijke attractie met tientallen mensen die op zoek gingen naar de vreemde zwaan. Het deed de mensen denken aan de legende van de Brugse zwanen. De inwoners hebben dit verhaal omarmd en hebben hun zwarte bezoeker zelfs "Burilda Lanchals" gedoopt. De stad probeerde het zoogdier tevergeefs te vangen, en het bleek dat zij iets meer dan een maand na de poging vermist was en men neemt aan dat zij vredig haar weg is gegaan.

Willem Vandenameele