Het kerkhof, van 'reeuwers en schrokkers'

Tijdens pestepidemies werden de lichamen van de afgestorvenen zoveel mogelijk volgens het normale katholieke begrafenisritueel ter aarde besteld. Het was vaak niet mogelijk om een volledige begrafenisdienst te celebreren en beperkte de priester zich tot de ‘absoute’, de smeekbede over het oordeel Gods en een laatste eerbetoon aan het lichaam van de overledene.

Het afleggen van de lichamen gebeurde veelal door religieuzen, zoals de grauwzusters en de capucijnen. Deze laatsten wasten de lijken, kistten ze en droegen ze op een baar naar de begraafplaats, vaak tijdens de schemeruren wanneer de stad stil en verlaten was. De lange, donkere lederen kleding, de kap over het hoofd getrokken en misschien ook wel een snavel met kruiden, deed deze trieste stoet denken aan kraaien, ‘des corbaux”. Niet toevallig zou het woord ‘corbillard’ voor lijkwagen hiervan afkomstig zijn.

Niet altijd waren er religieuzen beschikbaar. Zo lezen we: ‘In 1575 borst hier ter stede de pest uit, die het grootste gedeelte van de bevolking wegrukte. [..] Zo aanhalig was de ziekte dat niemand de huizen dierf naderen, waar zij hare slachtoffers maakte; zieken en dooden bleven dan onverzorgd en onbegraven liggen [..]. Het magistraat der stad, in dien akeligen toestand, door de omstandigheden gedwongen tot het nemen van eenen buitengewonen maatregel, deed afkondigen dat degenen, die de lijken zouden ter aarde bestellen, na het uitsterven eener familie zich al dezer goederen mocht toe-eigenen. Eenige personen beantwoordden den oproep; men heette ze schrokkers of croque-morts. [..] Volgens de overlevering gebeurde het, dat men zelf niet altoos wachtte, totdat de zieken den laatsten snak gegeven had, om hem in de kist te nagelen en er mede naar het kerkhof te trekken.’

De Onze-Lieve-Vrouweparochie in Aarschot was erg groot en de lijken werden van verre naar hier gebracht. Wanneer er in 1783 een zware epidemie van ‘rode loop’ (dysenterie) uitbreekt, zal het verboden worden om de lichamen te vervoeren. Voor Begijnendijk was dit het moment om de doden bij de Sint-Luciakapel te begraven. Dit was een eerste stap naar een zelfstandige parochie.

Zieken die in het gasthuis overleden werden op die site begraven. Er waren daar niet minder dan vier begraafplaatsen. Wanneer in het begin van de 18de eeuw er veel Franse soldaten in het gasthuis verbleven en stierven, werden er massagraven voor wel 24 man geopend waarin de lijken ingebonden in stro begraven werden.

Jan Rymenams