Museum voor dierkunde. Een walvis in de stad!

Een walvis in de stad? Geloof je het niet? Achter deze deur bevindt zich het Museum voor Dierkunde. Vrij toegankelijk tijdens de kantooruren. Neem zeker de tijd om hier even binnen te kijken of om een lang bezoek te brengen.

Korte geschiedenis

Rond 1817 – we zijn dan onder Hollands bewind – vonden enkele kisten van de zoölogische collecties van de Oude Universiteit een plaats in de nieuwe Rijksuniversiteit in het Kabinet van Natuurlijke Historie in het Koningscollege. Overtuigd van het wetenschappelijk en didactisch belang werd met de steun van koning Willem I de verzameling uitgevreid met in Engeland, Frankrijk en Duitsland aangekocht materiaal. Het zal vooral prof. P.J. Van Beneden (parasitoloog) zijn en die zelfs vanaf 1851 in het Koningscollege woonde, dat de collectie sterk uitgebreid werd en internationale faam kreeg. Zijn collectie waterzoogdieren was ronduit indrukwekkend. De verzameling groeide zodanig dat een nieuwe museumzaal werd gebouwd. Zijn opvolger Prof. Gilson (oceanograaf) droeg vooral bij met collecties die verzameld werden bi expedities en wetenschappelijk onderzoek van de universiteit. Exemplaren kwamen uit Roscoff, Napels, Fiji-eilanden, etc.

Vanaf 1935 bracht ook Prof. H.J. Koch bijzondere specimens aan, vooral uit Zweden en Noorwegen waar hij de zalm bestudeerde. Vanaf dan werden er themakasten georganiseerd. Nog maar net nieuw ingericht, vernietigde een luchtbombardement tijdens de Tweede Wereldoorlog een groot deel van de collectie. Ook de splitsing van de universiteit in 1970 zorgde ervoor dat bijna de helft van de verzameling en de collectie zoogdierschedels naar Louvain-la-Neuve werd overgebracht. De toen resterende 5.000 specimens werden geleidemijk aan opnieuw aangevuld met meteriaal van studiereizen en door schenkingen.

De huidige tentoongestelde collectie bestaat uit ongeveer 6.000 soorten die vooral de systematiek van de dieren belichten. Van bijna elke soort van het dierenrijk is een voorbeeld aanwezig. Een belangrijk deel van de verzameling wordt ingenomen door tweekleppige slakken en schelpen. Daarnaast is er de waardevolle verzameling opgezette vogels. De opgezette dieren dateren vooral uit de 19de eeuw, maar de specimens op sterkwater zijn doorgaans van een recentere datum.

Er zijn enkele topstukken zoals de Groenlandse walvis, de coelacanth, de Amerikaanse trekduif en de gipsen schaalmodellen van dino's uit de 19de eeuw.

De iguanodon en megalosaurus

Bij werkzaamheden ontdekte men in 2014 deze ‘gipsen’ afgietsels. Blijkbaar waren het schaalmodellen van de ‘levensgrote’ beelden die in de periode 1852-1854 door de Engelse paleontoloog Richard Owen gemaakt werden voor Crystal Palace Park. In 1854 besloot James Tenant, een verkoper van fossielen, om schaalmodellen te maken en te verkopen aan musea en wetenschappelijke instellingen. Het is zeker dat Van Beneden die schaalmodellen toen gekocht heeft. Ze hebben nog de originele polychromie en zijn goed bewaard. De wetenschappelijke waarden is van geen enkele betekenis meer omdat we vandaag weten dat de iguanodons er wel ander bij liepen.

Het skelet van de Groenlandse walvis

De Leuvense walvis werd aangekocht door professor Pierre-Joseph Van Beneden (1809-1894). Hij was een internationaal erkend expert in het walvisonderzoek. Via zijn internationale netwerk wist hij zo’n 57 walvisskeletten naar Leuven te halen. Deze walvis werd in november 1867 gevangen nabij Groenland en oorspronkelijk overgedragen aan het Museum voor Dierkunde in Kopenhagen. Het is een vrouwelijk, volwassen exemplaar. Het skelet werd evenwel afgestaan aan de Leuvense universiteit. Volledige skeletten van Groenlandse walvissen waren erg zeldzaam. Walvisjagers verwerkten hun vangst op zee en lieten de onverwerkte delen achter.

In 1869 spoelde erin de buurt van Vlissingen een blauwe vinvis aan. Van Beneden en zijn zoon Edouard spoedden zich naar Terneuzen om het rottende kadaver te onderzoeken. Het kadaver werd per trein naar Leuven overgebracht. Van Beneden schreef dat nog dagen later de geur van rottend vlees was waar te nemen in elk station waar de trein was voorbij gekomen.

De coelacanth, meer levend dan fossiel

Men vermoedde lange tijd dat de coelacanth, net zoals de dinosauriërs, aan het einde van het Krijt (65 miljoen jaar geleden) was uitgestorven. Omstreeks Kerstmis 1938 werd voor de oostkust van Zuid-Afrika echter een levend exemplaar gevangen aan de monding van de Chalumnarivier. De ichtyoloog J.L.B. Smith herkende op basis van een schets de uitgestorven gewaande coelacanth.Veertien jaar later in 1952, werd een tweede exemplaar ontdekt nabij de Comoren. Nadien werden er regelmatig vangsten gesignaleerd.

Het tragische lot van de trekduif

Het verhaal van het uitsterven van de Amerikaanse trekduif is verbijsterend. In de periode dat de eerste Europese kolonisten arriveerden, was de trekduif de meest voorkomende vogel in Noord-Amerika. Er leefden zo’n 5 miljard trekduiven. Er werden vluchten gezien van 1,5 km breed die onafgebroken van 7u30 ‘s morgens tot 4u ‘s avonds overvlogen. Deze grote populaties maakten de vogels een gemakkelijke prooi voor de jacht. Halverwege de 19de eeuw begon de jacht op commerciële schaal. In 1876 werden tijdens het hoogseizoen meer 400.000 dieren per week vermerkt. In 1900 stierf de duif in het wild uit in Ohio.Het specimen dat hier tentoon is gesteld, is één van de weinige opgevulde exemplaren van deze soort in België.

Jan Rymenams