Een hotel voor metselbijen

Soms zien we in een steen – zoals hier in de aanzetstenen van de boog van de poort – een heleboel ronde gaatjes met een doorsnede van zo’n 0,5 tot 1 cm. Dit zijn meer dan waarschijnlijk de nestgangen van de metselbij. Metselbijen graven een gang in de steen en leggen daar hun eitjes. Eigenlijk doen ze dat in serie: elk eitje wordt afgesloten door een prop van leem en speeksel voor ze het volgende eitje leggen. Een gang bestaat dus uit een keten van kraamkamertjes.

Metselbijen zijn ‘solitair’: ze leven niet samen met soortgenoten in hetzelfde nest. Sinds enkele jaren besteedt de fruitteelt bijzondere aandacht aan de metselbij en zien we steeds meer bijenhotels in de boomgaard. Wat doen die nestgaten met de kwaliteit van de steen?

We zien er geen probleem in dat de metselbijen nestelen in de ijzerzandsteenbanken in hun natuurlijke site. Maar voor gebouwen ligt dit toch wel anders. Het graven van gangen komt de cohesie van de steen niet ten goede en kan in extreme gevallen de stabiliteit van de gehele constructie bedreigen. De bijen ‘zoeken’ vaak de zachtere stenen op die op zich al niet sterk zijn tegen verwering. En het is niet dat enkele gaatje dat we zien, maar achter elk gat kan een gans gangenstelsel liggen. De omvang van de schade kan dan ook alleen met röntgenstralen onderzocht worden.

Een oplossing bestaat meestal uit twee acties: ‘herstellen’ en ‘de bijen op afstand houden’. De schade kan geconsolideerd worden door gaatje per gaatje te injecteren met een ‘grout’. Een grout is een mengsel van hoofdzakelijk fijn cement, water en andere toevoegingen. Bijen op afstand houden kan op een vriendelijke manier: door het plaatsen van ‘bijenhotels’ in de buurt is het mogelijk om de bij van de monumenten te doen ‘afzien’. Het is nu eenmaal eenvoudiger om een sleutel-op-de-deurwoning te betrekken dan er eerst eentje te moeten bouwen.

Jan Rymenams