Franse allures op de Bonewijk

Wanneer na de Eerste Wereldoorlog de verwoeste stad Aarschot weer opgebouwd werd, werd beslist om van de straat hier een plein te maken. De rooilijn werd aan een kant veertien meter achteruit geschoven en een gans nieuwe huizenrij werd opgetrokken. Architect Pladet koos voor een eclecticistische stijl met een uitzicht van neorenaissance. Hiervoor diende vrij veel witte steen verwerkt te worden. Maar de groeves van Vlaamse witte steen hadden reeds in de 19de eeuw onvoldoende capaciteit voor grote bouwwerken en er diende een vervangende steen gekozen te worden. Deze steensoort werd toen gevonden in het Franse Maasdal, in de buurt van Euville en Savonnières. De steen werd in de 19de eeuw in Frankrijk populair onder Napoleon III toen de groeven van witte steen in de buurt van Parijs onvoldoende hoeveelheden produceerden voor de snel uitbreidende stad. De Belgische architecten keken naar Frankrijk en Leopold II zou ook aandelen in de groeven hebben gehad. Vandaar dat de steen ook in België populair werd.

De bruikbare lagen in die groeves zijn uitzonderlijk dik, tot 20 meter. In onze groeven van witte stenen was dit slechts een fractie, namelijk een 20-tal centimeters. Dit maakte het mogelijk om steenblokken van alle soorten formaten tot 1,5 meter hoog te leveren. Daarenboven maakte het uitbreidende spoornet in de tweede helft van de 19de eeuw het transport snel en minder duur.

De steen dateert geologisch uit de Juraperiode. Hij is opgebouwd uit de stengellidjes van zeelelies en de stekels van zee-egels die samengegroeid zijn door fijn-kristallijne koolzure kalk.

Hoewel de steen goed tegen natuurlijke verwering kan, degradeerde sommige soorten (o.a. Euvillesteen) snel onder invloed van met zwavel vervuilde lucht. Dit was vooral het geval in industriële centra waar in de fabrieken door steenkool gestookte stoommachines werden aangedreven. Kalk dat zich met zwavel verbindt noemt men gips. Op de steen vormden zich zachte gipskorsten die onder invloed van het weer erodeerden.

Op het plein zien we het voormalige Volkshuis dat begin 1920 gebouwd werd. De prijzen van de verwerkte steen waren toen voor baksteen ‘Kempische steen’ eerste keus 115,- fr./m3 en voor de hardsteen of ‘Blauwen arduin’ 980,- fr./m3. Die is op dat moment minder duur dan de ‘witten steen’ aan het ronde bedrag van 1.000,- fr./m3.

Jan Rymenams