Maïs; maïs, en nog eens maïs …

Het noorden van het Hageland is een sterk geaccidenteerde streek, waarmee we bedoelen dat er nogal wat hoogteverschillen op een kleine oppervlakte zijn en droge heuvels en plateaus afwisselen met vochtige valleien. Het is niet toevallig dat we in het noorden van Hageland nog zanden hebben en in het zuiden leem. Dit alles heeft immers te maken met het feit dat deze materialen afgezet zijn tijdens de laatste IJstijd. De gletsjers kwamen toen tot in het midden van Nederland en voor de gletsjers hadden we een droge vlakte, de bodem waar de zee geweest was. De winden waaiden van noord naar zuid en die voerden gronddeeltjes mee.

De zwaarste korrels zijn de zandkorrels, die vlug afgezet werden en de voornamelijk de bodem vormden in de Kempen. Vervolgens werden zandleem in Noord-Hageland en verder naar het zuiden in Zuid-Hageland de lichtste deeltjes, nl. leem of loess afgezet. Traditioneel werden hier dan ook granen geteeld voor de binnenlandse markt. De graanboeren in het Hageland kenden dan ook enige welstand.

In de laatste helft van de 19de eeuw werd de Belgische markt overspoeld met goedkoop, vooral Amerikaans, graan. De Belgische staat weigerde om protectionistische maatregelen te nemen. Zij vreesde dat dit bij de andere landen de reactie zou teweeg brengen om de invoer van Belgische producten sterker te belasten. Onze industrie was immers vooral op de export gericht. Daarenboven betekende goedkoop graan dat de prijzen van het brood voor de arbeiders laag konden gehouden worden. Wat zich dan weer vertaalde dat er ondanks de lage arbeiderslonen er een zekere sociale rust zou zijn. Dat laatste pakte evenwel verkeerd uit.

Vandaag zal je hier veel maïs zien. In ons land is het het tweede grootste akkerbouwgewas na tarwe. In Vlaanderen nam het maïsareaal de voorbije (referentie 2020) twintig jaar met 85 % toe. 20% van het Vlaamse landbouwareaal bestaat uit maïs. Intussen halveerde het bietenareaal, daalde dat van andere granen met 34 % en verdwenen traditionele groenvoeders als klaver en luzerne.

Gemiddeld driekwart wordt wegens de zeer hoge energiewaarde verwerkt in dierenvoeding of tot biogas. Zo levert 100 kg maïs 60 kg varkensvlees, 80 kg kalkoen of 83 dozijn eieren op. Zoals alle monoculturen is de teelt kwetsbaar voor onverwachte ziekten. De laatste jaren is er een giftige schimmel vanuit Zuid-Frankrijk komen aanwaaien en die zich in ons opwarmend klimaat thuis voelt. Maar eigenlijk was maïs een antwoord op de droge zomers van de jaren 1970. Een maïsgewas verbruikt in vergelijking met granen, maar ook ten opzichte van gras, minder water voor verdamping. Tegelijkertijd is het door de diepere beworteling in staat om gedurende een droogteperiode langer vitaal te blijven en droge stof te produceren. De aanslag op het milieu is gekend: bodemverdichting, overbemesting, watervervuiling en uitputting van de grond. Momenteel kijkt men naar alternatieven zoals soja, bataat, sorgum en quinoa.

Jan Rymenams