Binders en brandbrieven

Het Hageland werd lange tijd beschouwd als een onveilige streek. In reisbrieven uit 1824 van enen Henriette van Wildenstein aan een Sophia Bergman, lazen we het verhaal van een familie die met een koets op reis was overvallen werd. Maar de reizigers die gewapend waren, beten van zich af en er konden zelfs een schurk gevangen nemen: "En waar zijn wij dan nu ?" vroeg mijn vader. “In het Hageland," was het bevend antwoord, “nabij Zoutleeuwen." Nu werd in ééns alles licht. Deze streek vol bosch, moeras en kreupelhout is zeer onveilig, en heette zelfs in vorige tijden: le repaire des brigands.”

Het archief van de Tribunal criminel du Département de la Dyle te Brussel vermeldt het bestaan van dievenbenden te Scherpenheuvel (1813), te Rillaar (1815), te Budingen (1816), te Diest (1817) en te Kapellen (1818). Door leden van deze benden werden brandbrieven geschreven. Boeren werden verplicht een bepaalde som geld op een aangeduide plaats te leggen. Bij weigering zouden hun huizen in brand gestoken worden. Ook te Nieuwrode zouden drie personen dezelfde methode toepassen. Zo kreeg de boer Willem van Orshoven een briefje om zeven zilveren pistolen bij een knotwilg aan de Lostingbeek te leggen. Zo niet zou het huis in brand gestoken worden. De boer voldeed hieraan. Blijkbaar dachten de schurken een gemakkelijke prooi te hebben en al vlug volgde een tweede brandbrief. Ook deze keer betaalde de boer, maar ondertussen had hij de burgemeester Vermeyen verwittigd. Deze stelde de veldwachter van Nieuwrode en Wezemaal aan om de plaats te bespieden, Ondanks deze maatregel was de volgende dag het geld verdwenen.

Enkele dagen later, kreeg de boer een derde brandbrief. Maar nu liet de burgemeester met een groot aantal mannen de plaats bewaken en konden ze twee jonge mannen bij de kraag vatten. Blijkbaar waren de schooiers ongeletterd want ze bekenden in aanwezigheid van talrijke personen, dat de brieven geschreven waren door Aldegonde S., geboren je Wisemaal, 19 jaar oud, werkend en wonend bij haar ouders te Nieuwrode. Ze had die brieven geschreven op hun aandringen en met de belofte haar deel te krijgen van het geld.

Aldegonde S. werd bij haar ouders aangehouden Men vond in haar bezit: geschrift, een geslepen pen, een potlood en een half blad wit papier. Zij bekende de brieven te hebben geschreven. De rechter van instructie te Leuven deed de vergelijking van het schrift en stelde vast dat zij werkelijk de brieven had geschreven.

De zaak kwam voor het gerecht te Brussel op 15 oktober 1819. Frans VJ. en Jan V., beiden van Nieuwrode werden veroordeeld tot 12 jaar dwangarbeid. Aldegonde S. kreeg 5 jaar. Op de Grote Markt te Aarschot moesten zij gedurende één uur aan de schandpalen staan die daar werden opgericht. Boven hun hoofd las men in grote letters hun naam, beroep, woonplaats en misdrijf.

Jan Rymenams