Grégoire Chapuis, een symbool voor vrijzinnigheid

Kijk eens goed naar dit standbeeld? Wat staat er naast zijn rechterbeen? Een bijl? En waarom kijkt hij in de richting van de Eglise des Récollets? Grégoire Chapuis is een bijzondere figuur, een symbool voor vrijzinnigheid waarvan we niet meer weten wat waarheid of verdichtsel is.

In het kielzog van de gebeurtenissen in Frankrijk ontstond er op het einde van de 18de eeuw in de regio van Verviers een revolutionaire gedachte. Op het Congres van het nabijgelegen Polleur op 16 september 1789, werd er een verklaring van de rechten van de mens en de burger geproclameerd die verder ging dan de Franse ideeën. De populaire arts en volksvriend Chapuis bekritiseerde het prinsbisschoppelijk gezag. Hij was een actief propagandist van de vrijzinnigheid en durfde het als eerste aan in 1793 om een niet-kerkelijk huwelijk te sluiten. Chapuis was mede-oprichter van de Société patriotique et humaine en stelde zichzelf het dubbele doel: de armen helpen en de arbeiders door onderwijste ontvoogden. Na de Luikse revolutie werd Chapuis opgepakt en ter dood veroordeeld. Gezeten op zijn doodskist werd hij naar La Place du Sablon (nu Place du Martyr) gevoerd en daar op de leeftijd van 33 jaar onthoofd. Volgens de verhalen had de beul zes slagen nodig om hoofd en romp te scheiden.

Het standbeeld werd opgericht op 10 oktober 1880, voor de 50ste verjaardag van België, en op een moment dat de strijd tussen vrijzinnige, radicale liberalen en de katholieke, conservatieve liberalen in Verviers hoog oplaaide. Chapuis was dan ook het symbool van het antiklerikalisme en zijn beeld kijkt niet toevallig met opgeheven hoofd naar de kerk op het plein.

De radicale liberalen ontwikkelden in het jonge België de pre-socialistische ideeën. Zo waren ze er helemaal niet mee opgezet dat de conservatieve katholieken de Jezuïeten in Verviers een plaats gaven. In september 1844 organiseerden ze drie dagen lang volksbetogingen in de straten van Verviers. Deze rellen waren vrij ernstig, want er werd zelfs melding van gemaakt in Engelse en Russische kranten.

In de lente van het internationale revolutiejaar 1848 werd door enkele vooruitstrevende patroons, leerkrachten, kunstenaars en intellectuelen een democratische vereniging opgericht, de Société des Droits et des Devoirs de l 'Homme. Vaak zouden ze de sociale kwesties en de bijzonder moeilijke situatie van de arbeidersklasse in de gemeenteraad aan de orde stellen. De radicalen waren echter voor de verkiezingen van de zomer van 1848 geen partij voor de kapitaalkrachtige conservatieven. De vereniging zou dan ook een stille dood sterven.

In maart 1849 schatte de Sûreté de l'Etat (staatsveiligheid) dat "Verviers nog steeds het deel van het koninkrijk is waar we van de republikeinen het meest te vrezen hebben".

Een lid van deze groep, Corneil Gomzé, stichtte in 1864 een arbeidersfederatie, maar ook deze vereniging werd door de autoriteiten tegengewerkt.

Jan Rymenams