‘Les Grandes Rames’, de eerste arbeiderscité van het vasteland

Les Grandes Rames hebben de twijfelachtige eer om de eerste arbeiderscité van het vasteland te zijn. In het begin van de 19de eeuw waren de woonomstandigheden in arbeiderswijken erbarmelijk. Het idee om arbeiders samen te brengen in de buurt van de fabrieken, leefde in Verviers reeds in 1792, maar werd door de politieke troebelen steeds uitgesteld.

Op 2 februari 1808 schreef de burgemeester van Verviers, Pierre David, een brief aan de prefect met de volgens hem enige oplossing voor het probleem: een nieuwe straat aanleggen en een reeks huizen bouwen die uitsluitend bestemd waren voor arbeiders en hun gezinnen. Hij stelde voor om deze ‘sociale’ woningen te bouwen op een stuk stadsgrond dat in de loop der jaren in onbruik was geraakt door de hardnekkige manier waarop de bevolking er haar afval dumpte. Er was zelfs sprake van om de plek te gaan gebruiken voor de centralisatie van mest.

Op initiatief van de gemeente en de industriëlen Henri Guillaume Simonis en Jean-François de Biolley werd in 1808 begonnen met de bouw van de ‘Grandes Rames’, de eerste arbeiderswijk in Europa. Tot 1835 werden in verschillende fases twee rijen van vijf identieke woonblokken gebouwd. Elk gebouw had een centrale ingang en bestond uit vier verdiepingen met op elke verdieping vier kamers. Zo’n kamer was het onderkomen voor een gezin van vier tot zes personen. De ruimte mat slechts 23 m2 en werd verlicht door twee ramen. In totaal waren er dus zo’n 160 kamers, goed voor een populatie van 800 personen op een kwart hectare. De zolder werd benut als stapelplaats voor de fabriek. In 1876 werden de huizen aangesloten aan het openbaar waternet en in 1883 werd de riolering aangelegd. Maar blijkbaar was er in het oorspronkelijk ontwerp geen toilet voorzien!

Hoewel de leefomstandigheden in deze woonblokken beter waren dan elders in de stad, betaalden de arbeiders hiervoor een prijs. De wijk was op die manier immers onder sterke controle van het patronaat en kon bij onlusten gemakkelijk worden afgesloten.

Nog voor de teloorgang van de textielindustrie voldeden de Grandes Rames niet meer voor hun oorspronkelijke doel. Ze werden een tijd bewoond door emigrantengezinnen en uiteindelijk dienden alle deuren en ramen dicht getimmerd te worden om onherstelbare schade te voorkomen.

In november 1991 kocht de Société Coopérative de Logement Social "Les Linaigrettes" deze wijk. In 1996 werd de restauratie aangevat en vandaag zijn er zo’n 50 goed uitgeruste appartementen. Bij de renovatie werd rekening gehouden met volgende ideeën en principes die toen nog nieuw waren:

Door de trappenhuizen aan de buitenkant te plaatsen kregen de bewoners zoveel mogelijk vloeroppervlak.

Er werd extra openbare ruimte gecreëerd door o.a. de auto deels te bannen, parkeerplaatsen buiten het woongebied te voorzien en door het aanleggen van een duidelijke voetgangerszone. Om het gevoel van veiligheid te vergroten werd de zone zo open mogelijk gemaakt en werd de juiste straatverlichting voorzien.

Elk appartement bestaat uit een woonkamer, keuken, badkamer en een of drie slaapkamers. Er werd destijds centrale verwarming voorzien, geleverd door het netwerk van de stoomfabriek L'Intervapeur.

Jan Rymenams