De kapel van Notre-Dame des Malades, getuige van een verdwenen dorp op de Mont Saint-Martin

Deze kleine kapel in breuksteen met een witgekalkte puntgevel ligt op een heuvel die uitkijkt op de rechteroever van de Glain, tussen Beho en Bovigny. Ze werd gebouwd op de plaats van de parochiekerk van Mont Saint-Martin. Ze is omgeven door een cirkelvormige, recent gerestaureerde muur van gestapelde breuksteen en duidt de omtrek aan van het voormalige kerkhof.

Het bestaan van een kapel op het landgoed van Glain wordt al in 814 beschreven. Het lijkt zelfs waarschijnlijkdat ze dateert van rond 700 na Christus. Na 950 wordt er geen melding meer gemaakt van een kapel en rond 1130 wordt er voor het eerst gesproken van de kerk van Mont Saint-Martin. Het was tot het begin van de 18de eeuw een parochiekerk, tot deze titel werd overgedragen aan de huidige kerk van Bovigny. In documenten uit 1717 en 1754 wordt melding gemaakt van de toelating die werd verleend voor het recupereren van materialen uit de oude kerk voor de bouw van de kerk in het centrum van Bovigny. In 1849, toen de oude kapel definitief werd afgebroken, waren de muren van de klokkentoren nog slechts drie meter hoog en was het schip bijna allemaal afgebroken tot op de begane grond.

In 1850 bouwde Abbé H.J. Debra, pastoor van Bovigny, een nieuwe kapel op de Mont Saint-Martin, diegene die we nu zien en die dit keer gewijd aan Notre-Dame des Malades. Het is een zeer eenvoudige gebouw met een rechthoekige plattegrond, voorafgegaan door een klein westportaal en aan de oostkant afgesloten door drie schuine zijden. Een kleine klokkentoren siert de top van de gevel.

Binnen herinneren een aantal relikwieën en een interessante Sint-Maarten te paard aan de vroegere patroon.

Tijdens de reconstructie van de kerkhofmuur werd er mooi Gallo-Romeins aardewerk opgegraven. Bezoekers van de site kunnen zich verbazen over de mysterieuze symbolen gegraveerd op de grafsteen, die naast het portaal in het gazon van de voormalige begraafplaats ligt.

De site, die in 1973 op de monumentenlijst werd geplaatst, wordt nu opmerkelijk goed onderhouden door de dynamische vereniging “Les Amis de Saint-Martin”.

De kruisweg van de kapel van Notre-dame des Malades

Het is een wandeling waard om de kruisweg te bekijken die vanuit de vallei langs de helling naar de kapel loopt. Elke statie van de kruisweg wordt gemarkeerd door een oud grafmonument in zorgvuldig bewerkte blauwe leisteen uit de streek van nabije Ottré. Deze kruisweg was het initiatief van Abbé Bernard, pastoor van Bovigny van 1927 tot 1937. Het was dezelfde priester die de bedevaart naar Notre-Dame des Malades nieuw leven inblies. Nog niet zo lang geleden waren leerlingen van de katholieke basisscholen in Bovigny verantwoordelijk voor het versieren, verfraaien en onderhouden van de veertien stations. De leistenen kruisen die deel uitmaken van deze kruisweg zijn afkomstig van oude, verlaten graven op het kerkhof van Bovigny.

Een verdwenen dorp

Ongeveer drie eeuwen geleden bestond er in het gebied van de Doyards - de naam verwijst naar de vallei die zich rond de heuvel uitstrekt - een dorp dat Saint-Martin heette en waarvan de belangrijkste bron van inkomsten de schapenhouderij was. Tussen 1568 en 1638 viel de streek ten prooi aan troepen die kerken en kloosters plunderden en verwoestten. De verwoesting van het dorp Saint-Martin dateert waarschijnlijk uit deze periode.

De overlevering, die “cum grano salis” moet worden genomen, vertelt de feiten als volgt: “Saracenen - dat is de naam die de mensen hier voor de vreemde troepen gebruikten -, gewapend met bijlen, stormden onverwacht op de inwoners van Saint-Martin af en slachtten hen zonder pardon af. De woningen werden in brand gestoken. De weinige dorpelingen die hun toevlucht hadden gezocht in de kerk op de heuveltop werden vermoord. De heilige hosties werden ontheiligd, de heilige vaten gestolen en de beelden vernield. Slechts twee beelden werden gered en bleven tot 1851 verborgen in een huis in Beho. Het ene beeld stelde Onze Lieve Vrouw van Smarten voor en het andere Sint Anna.

Tot op de dag van vandaag beweren de inwoners van Bovigny dat ze afstammelingen zijn van de weinige mensen die aan de ramp in Saint-Martin zijn ontsnapt. De vluchtelingen zouden hun toevlucht hebben gezocht in de bossen waar nu Bovigny ligt. Hier bouwden ze hutten en later huizen, om nooit meer terug te keren naar de plaats van de tragedie.

Jan Rymenams