De Koninklijke parken van Brussel

Een wandeling doorheen het noorden van het Brusselse gewest en het Vlaams-Brabantse Wemmel & Asse. Enkele groene buffers verbinden de moerassige Molenbeekvallei, de oude domeinen van de Koninklijke Familie, restanten van Expo 58, prachtige Brusselse parken en bossen met een hoekje door de Brabantse Kouters.

 

 

Kerremansbos en de Moerassen van Ganshoren: 0km - 2,5km

Brussel is een groenere stad dan de meeste denken...

Met 8000 ha aan groene ruimte vormt dit ongeveer de helft van de oppervlakte van het Brussels Gewest. We parkeren ons net over de gewestgrens in het Vlaams-Brabantse Zellik, waar je nog met alle voertuigen geraakt. Het volledige Brusselse Gewest is een lage emissiezone, waardoor oudere dieselvoertuigen niet langer zijn toegelaten. Je kan deze wandeling ook bereiken vanuit het treinstation Jette, Sint-Agatha-Berchem of met de metro vanuit Heizel. 

Vlak naast de parking is het eerste groene gebied Kerremanspark of Kerremansbos gelegen. Een park van deze deelgemeente van Asse dat in 2018 geopend werd om als groene schakel te fungeren in deze vallei van de Molenbeek. Door het verbinden van deze bossen kunnen planten en diersoorten zich opnieuw gemakkelijker verspreiden, zodat bedreigde soorten terugkomen. Zo is er de ringslang die je met een beetje geluk hier vlak aan de rand van onze hoofdstad kan spotten, maar dan wel bij warmere temperaturen en beter weer dan vandaag. 

 

Een volgende groene ruimte op ons pad en belangrijke schakel voor de Molenbeekvallei zijn de Moerassen van Ganshoren. Ondertussen wel op Brusselse bodem in de gemeente Ganshoren, waar we dit natuurgebied van 11 hectare verkennen. Brussel, wat van het Frankische Broucsella of Broekzele afgeleid werd, betekent dan ook moerasnederzetting dat getuigd van de grote aanwezigheid van meerdere moerassen in deze streek rond Brussel. 

Dit Moeras van Ganshoren vormde vroeger één groot moeras met het moeras van Jette, maar door de aanleg van spoorlijn 60 (Jette - Dendermonde) in 1881 werd dit moerasgebied opgesplitst. Het is echter dankzij deze spoorlijn en spoorlijn 50 (Brussel - Gent) dat dit gebied gerust werd gelaten ondanks de steeds toenemende bebouwing in en rond de hoofdstad. We verlaten dit sinds 1984 beschermd gebied en steken spoorlijn 50 over richting Kasteel de Rivieren.

 

Het Kasteel de Rivieren of Kasteel ter Rivieren haar geschiedenis gaat terug tot de middeleeuwen en vormde net zoals het Kasteel Bouchout van de Plantentuin in Meise, bescherming tegen de aangrenzende heren van Grimbergen. Aan de Molenbeek stonden bovendien verschillende versterkte torens om het Graafschap Brabant te beschermen. 

Het is pas in de 17de eeuw dat dit versterkt kasteel werd omgetoverd tot lustkasteel met vijver - door de graaf van Jette, waar we het huidige zicht aan te danken hebben. Je kan er via de achterkant een kleine glimp op werpen, maar dit sinds 1983 geklasseerde cultureel erfgoed is vanaf 1998 niet langer publiek toegankelijk en wordt het kasteel gebruikt voor evenementen en seminaries. Via enkele steegjes en een stadsspeeltuin gaan richting de Tentoonstellingenlaan - N290, die we via de spoorwegbrug oversteken.

 

Koning Boudewijnpark tot Prins Leopoldsquare: 2,5km - 5km

Een volgende groene buffer op ons pad hebben we dan weer te danken aan plannen om hier een snelweg te voorzien. Gelukkig kwamen deze plannen er niet door en besliste de gemeente Jette in 1977 hier parken aan te leggen in 3 fases, zodat de moerassen van Ganshoren en Jette, het Poelbos, het Dielegembos, het Laarbeekbos en de Heilig-Harttuin met elkaar verbonden zijn. Wij stappen van Fase2 naar Fase1, om Fase 3 van het Koning Boudewijnpark voor het einde te laten. 

 

Fase 2 van het Koning Boudewijnpark werd aangelegd in 1983 en had snel te maken met veel kritiek. Het oorspronkelijk natuurlijke landschap verdween en maakte plaats voor kunstmatige aanleg van gazons en vijvers. In 1992 werd hieraan tegemoetgekomen door de heraanleg van een natuurlijker landschapspark. 

 

Na het oversteken van E. Toussaintstraat komen we in Fase1 van het Koning Boudewijnpark. Gerealiseerd tussen 1979 en 1981 vormt dit het laagst gelegen deel van de Molenbeekvallei. Net als bij Fase2 kwam hier veel kritiek bij de aanleg van dit klassiek landschapspark. Het rooien van bomen uit het voormalige kloosterdomein zonder vergunning en onteigening van 12 huizen zorgde voor veel verontwaardiging waarop er zelfs een betoging volgde. De aanwezige vijver is dan ook het enige overblijfsel van deze historische watermolen van de Abdij van Dielegem. 

 

Na het oversteken van de Heilig-Hartlaan nemen we het Jeugdpark van Jette richting Prins Leopoldsquare. Dit Brusselse park van zwarte dennen, populieren, paardenkastanjes, gewone esdoorns en treurwilgen brengen ons vlak aan de Houba de Strooperlaan.

 

Kasteel Van Stuyvenberg en en de oude koninklijke parken: 5km - 8km

Deze omgeving genaamd Stuyvenbergh, is net als het park Prins Leopoldsquare gelegen in de Brusselse gemeente Laken. We nemen de parken Clementinasquare, Koloniale Tuin, Jan Sobieskipark en de Tuinen van de Bloemist van Stuyvenberg, waar de meeste van deze parken vroeger deel uitmaakte van de koninklijke tuinen of domeinen. 

De Koloniale Tuin werd in 1905 aangekocht door koning Leopold II om er zijn exotische plantencollectie uit Congo onder te brengen, nadat de Koninklijke Serres van Laken te klein waren geworden. Sinds 1964 is deze tuin publiek toegankelijk en verhuisde de exotische planten naar de Plantentuin van Meise. Je kan er nog een cottage in Normandische stijl vinden die er in opdracht van dezelfde koning werd gebouwd. 

 

Het volgende park zijn de Tuinen van de Bloemist van Stuyvenberg, waren de serres stonden voor het kweken van sierbloemen en planten ten tijde Leopold II. Na zijn dood kwamen deze serres stilaan in verval tot dit domein in 1999 grondig werd aangepakt om dit domein om te vormen tot een aangenaam stadspark. Deze tuin biedt nu enkele unieke vergezichten over deze mooie stad en wordt gebruikt als uitstalraam voor Belgische park- en tuinbeheer. Een prachtig park met een ruime aanbod flora, dat je zelden in andere Brusselse parken zal zien opduiken. Door intensief parkbeheer blijft dit park gedurende de verschillende seizoenen aantrekkelijk.

 

We nemen na deze mooie parken de Witte Acacialaan naast het domein van het Kasteel van Stuyvenberg, richting de Sint-Annabron - een miraculeuze bron die zou helpen tegen krampen, koorts en oogpijn, waardoor deze plek een bedevaartsoord werd voor pelgrims. Hierdoor kwam er de iets hoger gelegen Sint-Annakapel en bidplaats van aartshertogin Isabella van Spanje, die er in 1625 de huidige stenen fontein liet bouwen. 

 

We stappen naar de ingang van het Kasteel van Stuyvenberg. Ook dit kasteeldomein behoorde tot de eigendommen van onze koninklijke familie. Sinds 2017 verhuurd door de Koninklijke Schenking aan een koppel Belgische ondernemers - die nu wel in de haren zullen krabben ten tijde van hoge energieprijzen. 

Deze 19de eeuwse enorme villa met nog oudere kasteelhoeve werd via kopen en ruilen met de Belgische staat, eigendom van jawel - Koning Leopold II - die er in 1890 grote verbouwingswerken op de kasteelhoeve liet uitvoeren. Nog is grondig aangepakt door koning Albert I, zodat zijn zoon prins Leopold (koning Leopold III) en prinses Astrid er konden wonen en bijgevolg de geboorteplaats werd van koningen Boudewijn en Albert II. Een kasteel waar nog enkele prinsen-prinsessen en koningen-koninginnen verbleven en stierven, zoals koningin Elisabeth en koningin Fabiola. 

 

We nemen het landschapspark Park van Laken richting het Kasteel van Laken. Dit park vlak aan het koninklijk paleis werd er in opdracht van koning Leopold II gezet voor de 'gewone' bevolking. Misschien als schuldgevoel voor het vele leed waarvoor deze koning heeft gezorgd tijdens zijn bemind in het Belgisch koloniale Congo. 

We stappen eerst richting het Leopold I monument of het Monument voor de Dynastie - een monument met een spits van 50m hoog, dat ging openen op de 50ste verjaardag van België, maar pas af was op haar 51ste verjaardag. De negen traveeën weerspiegelen de negen voormalige Belgische provincies, toen België nog één eenvoudig land was in plaats van drie gewesten met elk hun eigen wetten, regels, ministers, enz...

 

Kasteel van Laken en de Koninklijke Serres : 8km - 9km

Vanuit dit om veiligheidsredenen afgesloten monument zien we de ingang van het Kasteel van Laken - de koninklijke residentie van ons vorstenpaar. We naderen de indrukwekkende ingang om langs dit domein van 120 hectare richting het Chinees Paviljoen te stappen. Gebouwd als zomerresidentie werd dit kasteel niet alleen in de zomer, maar doorheen het volledige jaar bewoond door alle koningen (behalve Albert II), in plaats van het veel kleinere Koninklijke Paleis te Brussel. 

 

De enorme gebouwen en bijhorende Koninklijke Serres van Laken zijn staatseigendom of maken deel uit van de Koninklijke Schenking maar zijn spijtig genoeg niet toegankelijk. Al was hier een tijdje terug sprake van om ook dit domein deels publiek toegankelijk te maken. De serres kan je wel een 20 tal dagen per jaar bezoeken in de lenteperiode. Een wens van Leopold II dat al de regerende vorsten achteraf bleven voortzetten. Deze indrukwekkende serres of Wintertuin van 14000 m² overtreffen misschien zelfs het Plantenpaleis van Meise. We proberen alvast in de lente terug te komen om deze wintertuin te bezoeken.

 

Tuin van het Chinees Paviljoen en het Ossegempark: 8,5km - 12km

Wat verder dan de Serres van Laken bevindt zich de Tuin van het Chinees Paviljoen. Een smalle doorgang naar dit Chinees Paviljoen - ontworpen als luxe restaurant maar nooit als restaurant fungeerde, om via de rode Japanse Toren naar de Stallen van het Chinees Paviljoen of het Museum voor Japanse Kunst te stappen. Dit geheel vormen samen de Musea van het Verre Oosten en herbergde kunstschatten van China en Japan. Sinds 2013 zijn deze gebouwen gesloten door stabiliteitsproblemen en werden de gebouwen leeggemaakt tot een renovatie wordt uitgevoerd.

 

Vanuit dit park steken we de snelweg A12 onderdoor richting het Amerikaans Theather. Deze studio's van de VRT zijn restanten van het Amerikaans paviljoen uit Expo 58 of de wereldtentoonstelling dat in 1958 te Brussel plaatsvond. In gebruik door de VRT tot 2012 en tal van Vlaamse shows rijker zoals de Belgische finale van Eurosong, Blokken, de Droomfabriek, Premiejagers en Slisse & Cesar - werd dit gebouw verlaten door te hoge onderhoudskosten, barsten in het gebouw en slechte isolatie. 

 

Ook wij verlaten deze site om het naastgelegen Ossegempark te verkennen. Dit Engelse park werd eveneens aangelegd naar aanleiding van de Wereldtentoonstelling van 1935, op de plaats van een oude steengroeve. Je kan er een monument ter nagedachtenis van de Belgische piloten en bemanningsleden die streden in de Slag om Engeland, een monument van oud burgemeester Adolphe Max en het Groentheater - een natuurlijk theater waar er plaats is voor 3000 toeschouwers.

 

Atomium tot de Brusselse Ring /R0 : 12km - 13,5km

Na dit grote reliëfrijke park komen we bij misschien wel het bekendste gebouw van België. Het Atomium - een monument gelegen in dit Heizelpark en gebouwd in het kader van Expo 58. Het stelt een elementaire cel zuiver ijzer voor - maar 165 miljard keer uitvergroot - waardoor we bollen van 18m diameter krijgen en een constructie van 102m hoog. Ondertussen een populaire attractie dat zelfs na de expo van 58 mocht blijven staan door zijn groot succes. Na grote renovaties van onze 'negen bollen' tussen 2004 & 2006, werden de panelen van aluminium vervangen met roestvrij staal en werd er led-verlichting geplaatst - een kostprijs van 26 miljoen euro. In 2013 door CNN uitgeroepen als bizarste gebouw van Europa, maar toch een spectaculaire gebouw dat België symboliseert.

 

Wat verder krijgen we nog enkele bekende Belgische gebouwen zoals de Paleizen van de Heizel (rechts) en het Koning Boudewijnstadion (links). 

Brussels Expo, de expositiehallen van Brussel of Paleizen van de Heizel zijn de grootste exporuimte van de Benelux met een oppervlakte van 115.000m². Bekend van enkele grote evenementen zoals het Autosalon, het Vakantiesalon, Het Voedingssalon en Batibouw met de oudste hallen die reeds dateren van de wereldtentoonstelling in 1935. Met Paleis 5 of het Eeuwfeestpaleis als pronkstuk, is deze expo na bijna 90 jaar nog steeds in gebruik en ondertussen uitgebreid tot 12 Paleizen.

 

Een ander gebouw bedoeld voor evenementen is het Eeuwfeeststadion, Heizelstadion of Koning Boudewijnstadion. Een multifunctioneel stadion met 50.000 zitplaatsen en hiermee het grootste stadium van België. Het Eeuwfeeststadion of Jubelstadion - dat 100 jarig bestaan van België symboliseert - werd in 1930 plechtig geopend met een match tegen Nederland. Tijdens WO II maakte zowel de Duitse, als de Engelse troepen gebruik van dit stadium waardoor dit gebouw zwaar beschadigd werd. 

Na een veel te dure vernieuwing in 1931 en een nieuwe naam - het Heizelstadion - werd dit stadium meer dan 50 jaar gebruikt voor tal van sportevents tot het op 29 mei 1985 wereldnieuws werd. Een van de grootste rampen in de sportgeschiedenis waar recentelijk een driedelige docu van uitkwam of beter gekend als het Heizeldrama. Een voetbalwedstrijd tussen het Engelse Liverpool en het Italiaanse Juventus waar dankzij rellen 39 mensen (vooral italianen) om het leven kwamen en een einde betekende voor dit Heizelstadion. Vanaf 1995 werd het vernieuwde stadium ingehuldigd als Koning Boudewijnstadion waar er verschillende matchen van het EK van 2000 doorging. Bovendien de thuisbasis voor de bekendste atletiekmeeting ter wereld - Memorial Van Damme - en de setting voor verschillende megaconcerten van bekende internationale artiesten. Er was even sprake om een nieuw stadium of het Eurostadion te bouwen op parking C, maar deze plannen gingen in 2019 van tafel en zal het Koning Boudewijnstadion nogmaals gerenoveerd worden om aan de nieuwe normen te voldoen.

 

We nemen het Verregatpark en Tuinwijk Verregat om in de buurt van Parking C en de drukke Romeinsesteenweg, een autoluwe overbrugging te nemen over de Brusselse Ring.

 

Wemmel en de Wemmelse Motte : 13,5km - 17km

Wanneer we deze Romeinse steenweg oversteken bevinden we ons opnieuw in Vlaanderen. Woonplaats van Nicole en Hugo, Lukaku en ... is het Vlaams-Brabantse Wemmel, een faciliteitengemeente gelegen in de landschapsstreek Brabantse Kouters. Een vruchtbaar gebied waar de Romeinse overheerser zich vestigde tot ze rond 370 door de Franken werden verjaagd. Ondertussen veranderd een sterk verstedelijkt gebied waar we parken, speeltuinen, enkele opeenvolgende wegjes en autoluwe woonstraten aan elkaar trachten te knopen. We starten met het park aan de Sint-Engelbertuskerk - een tijdelijke kerk uit 1936 - om richting de sporthal van Wemmel te stappen. We nemen opnieuw enkele onverharde paadjes naar de Wemmelse Motte - een speelbos en natuurgebied dat ons een autovrije verbinding geeft met het volgende bos op ons pad.

 

Relegem tot Laarbeekbos: 17km - 19km

Wanneer we het natuurgebied Wemmelse Motte verlaten voor heuvelachtige akkers, bevinden we ons opnieuw op het grondgebied van Asse. We nemen een landbouwweg of Oude Jetseweg richting de middeleeuwse Abdijhoeve 't Hooghof. Een hoeve of hof die haar naam dankt aan de ligging op een steilere hoogte en daardoor deze landelijke omgeving domineert. Sinds 1107 eigendom van de Abdij van Affligem tot het in 1794 zware schade opliep tijdens de Franse Revolutie. Verkocht door de Franse bezetter aan verschillende particulieren en ondertussen omgetoverd tot een B&B met jeugdverblijf en paardenfokkerij.

 

We naderen opnieuw de Brusselse Ring om via een tunneltje deze snelweg te dwarsen en uit te komen in het Laarbeekbos. Terug op Brussels grondgebied in de gemeente Jette vlak aan het UZ Brussel en zijn campus, herbergt deze gemeente een prachtig Natura 2000 bos. Reeds bewoond ten tijde de Romeinen - getuigd de iets verder gelegen Romeinse villa van Jette - en door de jaren heen beschermd, aangezien dit domein eigendom was van de Premonstratenzerabdij van Dielegem, net al het Poel- & Dielegembos. Hier bevond ook de steengroeve voor het maken van de abdij waardoor dit een reliëfrijk bos is geworden, met kalkrijke bronnen en een bijzondere fauna & flora. Dit in de vorm van oude beuken, daslook, bosanemonen, enkele boshyacinten, meiklokjes, bossleutelbloemen en penningkruid. Dit Laarbeekbos vormt een belangrijke habitat voor verschillende vleermuizen zoals de grootoorvleermuis en de zeldzame mopsvleermuis. 

 

Koning Boudewijnpark en het Moeras van Jette: 19km - 22,3km

We verlaten dit grootste bos in het Noordelijke gedeelte van Brussel, om langs de Chalet van Laarbeek - een restaurant in neonormandische stijl uit 1908 en 'De Zeven Pijlers Van de Wijsheid' richting de resten van de Gallo-Romeinse Villa te stappen. Zowel de gerestaureerde chalet, de speeltuin, de moerassen van Jette en de Gallo-Romeinse Villa - een archeologische site met fundering van een 2de eeuwse villa - maken deel uit van het Koning Boudewijnpark Fase3. 

 

Het park van 20 hectare kan je in drie delen opsplitsen. Een deel bebost park met natuur volgens het ontwerp uit de 19de eeuw - een plattelandlandschap met weides, boomgaarden, groentetuinen en bewerkte velden - en het moerasgedeelte of de spontane natuur dat ook de status natuurreservaat kreeg. 

 

We beginnen met het parkgedeelte in de omgeving van de Chalet van Laarbeek om via de resten van de Romeinse villa opnieuw naar de Molenbeek-Pontbeek af te zakken. We volgen deze oude zijrivier van de Zenne via enkele smallere paadjes doorheen dit plattelandsgedeelte naar de vijver. 

 

Vanaf de vijver veranderd het landschap naar een drassige oase of de Moerassen van Jette, waar je een ontoegankelijke uitkijkpost over dit Natuurreservaat kan vinden. We naderen opnieuw de N270 - Tentoonstellingslaan die we volgen langs deze groene buffer naast de spoorlijn tussen Dendermonde en Brussel. 

We verkennen nog het noordelijk deel van dit Moeras van Jette, om opnieuw langs de Molenbeek-Pontbeek richting de parking te stappen.