Erfgoed Dendermonde 37,8km

NIEUW FIETSROUTES AANGEPAST aan de weg 37,8 km : Religieus erfgoed rondom Dendermonde. Fietsroute 'Heerlijke kerken en kapellen.

De route start/aankomst in Dendermonde aan het Heldenplein en leidt u langs de rivieren naar Vlassenbroek en Baasrode. In het bosrijke Buggenhout doen we Opdorp, Buggenhout en Opstal aan. 

Spring op uw fiets en laat u verrassen door het religieuze erfgoed in eigen land!

Tijdens deze fietsroute focussen we op de invloed van de wereldlijke heren bij het bouwen van kerken en kapellen en als stichters en beschermheren van verschillende religieuze instellingen. Dit is dan ook het hart van de machtige middeleeuwse heerlijkheid het Land van Dendermonde! Wat is er nog ‘heerlijk’ in de regio Dendermonde-Buggenhout? De abdijbieren! In Dendermonde kan u genieten van het blonde Dendermonds Abdijbier. Buggenhout is de thuishaven van de bekende Tripel Karmeliet!
 

Sint-Egidius intra muros (Sint-Gillis-Binnenkerk) Dendermonde

Tijdens de eerste helft van de 13de eeuw kwam een deel van de huidige gemeente Sint-Gillis, toen Zwijveke geheten, binnen de stadsmuren te liggen. Voorlopig gebruikte de gemeente intra muros de kapel van het gewezen Sint-Gillishospitaal als parochiekerk. Er werd een volwaardige kerk gebouwd in de loop van de 13de en 14de eeuw. De toren werd in 1440 verhoogd maar nooit afgewerkt. Ten gevolge van de bevolkingsgroei besloot men de kerk in de 18de eeuw uit te breiden. De volledige benedenkerk werd afgebroken en heropgebouwd. De 15de-eeuwse toren en koor bleven behouden. Dit verklaart de afwijkende oriëntering van het oude gedeelte van de kerk tegenover de rest van het gebouw. Brusselsestraat 9200 Dendermonde Te bezoeken:Elke dag: 09u-12u.

De parochie Onze-Lieve-Vrouw van Bijstand werd gesticht in 1900 als eerste parochie op de rechteroever van de Dender, in de wijk Mijlbeek.

Dit stadsdeel is een doorgangsgebied voor verkeersstromen: men heeft de stadsring letterlijk rond de kerk van Mijlbeek gelegd. Toch wordt Mijlbeek steeds belangrijker, omdat er heel wat woonuitbreiding is, vele economische activiteiten en sociale voorzieningen. Zo bevindt zich vlakbij de kerk het vermaarde Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis.

De bakstenen neogotische kruiskerk met achtzijdige vieringtoren is gebouwd in 1902-1903 door de stadsarchitect Julius Goethals (1855-1918). Gelijktijdig werd, eveneens onder zijn leiding, de beschermde neogotische pastorie (O.-L.-Vrouwplein 10) gebouwd. In 2008 werd de kerk volledig herschilderd, welliswaar niet in neogotische motieven, maar wel met de oorspronkelijke kleuren. Alle interieurelementen zijn vernieuwd of hersteld zodat het kerkinterieur er weer prachtig bijstaat. Ook het plein rond de kerk werd volledig heraangelegd.
 

Zwijvekemuseum - Dendermonde

Het is enkel nog wachten op de reiniging en herstelling van de buitengevels.

In 1223 werd er een cisterciënzerinnenklooster gesticht door jonkvrouw Mathilda I, vrouwe van Dendermonde. De gemeenschap verhuisde in 1228 naar de Zwijvekekouter buiten de stadsomwallingen. Ten gevolge van de verwoestingen tijdens de godsdienstoorlogen (2) eind 16de- midden 17de eeuw besloot de gemeenschap de veiligheid van de stadsmuren op te zoeken en vestigde zij zich aan de huidige Nijverheidstraat. Wanneer na de Franse Revolutie (3) de Vlaamse gewesten door de Fransen ingepalmd werden, werd het klooster, zoals vele andere kloosters en kerken, aangeslagen, verkocht en grotendeels gesloopt. In de restanten van het laat 17de-eeuwse klooster is vandaag het Zwijvekemuseum ingericht. Het museum geeft een overzicht van de geschiedenis van Dendermonde in de 19de en 20ste eeuw. Nijverheidstraat 1 9200 DendermondeTe bezoeken: Elke werkdag 9u-12u en 13u-16u. Van 1 april tot 31 oktober ook op zon.:14u-18u.Godsdienstoorlogen (2)De godsdienstoorlogen tijdens de tweede helft van de 16de en de eerste helft van de 17de eeuw staan ook bekend als de Tachtigjarige Oorlog. Het was een oorlog waarbij de bevolking regelrecht tegenover de katholieke machthebbers kwam te staan. Zij waren de misbruiken, niet enkel van de Kerk maar van alle traditionele machthebbers, grondig beu. Zij vestigden hun hoop op het protestantisme dat het wangedrag binnen de Kerk aan de kaak stelde. De woede kwam tot een hoogtepunt met de Beeldenstorm die in 1566 door de Nederlanden raasde. De kerken werden bestormd en enorm veel kerkschatten gingen toen verloren. Uiteindelijk trokken de protestanten naar het noorden en werden de Nederlanden in twee gebieden gesplitst, de noordelijke protestantse Nederlanden, het huidige Nederland en de zuidelijke katholieke Nederlanden, het huidige België. Franse Revolutie (3)Aan het eind van de 18de eeuw werd de Franse Republiek geboren: de koning werd afgezet en de macht van de adel en de Kerk werd hardhandig teruggedrongen. In deze periode werden de goederen van de Kerk aangeslagen en verkocht ten voordele van de staatskas. Kloosters en abdijen werden opgeheven en verboden. Ook in België, dat door Frankrijk werd ingelijfd, was deze regeling van kracht. Het was Napoleon die zich in 1801 opnieuw verzoende met de paus.

Sint-Alexiusbegijnhof

In de eerste helft van de 13de eeuw ontstond er een begijnengemeenschap in Dendermonde in de buurt van het voormalige Sint-Gillis-Hospitaal. Zij verhuisde in 1288 naar de plek van het huidige begijnhof (4). De gemeenschap kende zijn grootste bloeiperiode in de 17de eeuw. In 1691 zouden hier 250 begijnen gewoond hebben! De meeste gebouwen dateren dan ook uit deze periode. Wanneer u het begijnhof betreedt, komt u in een oase van rust terecht midden in het stadscentrum. Het stadsbestuur richtte er het Begijnhofmuseum (huisnr. 25) op in de woonst van de grootjuffer waar het wel en wee van de gemeenschap verteld wordt. Er is nog één huisje (huisnr. 11) in zijn oorspronkelijke staat bewaard zodat u zelf kan ervaren hoe de begijntjes leefden. Het Sint-Alexiusbegijnhof werd in 1999 door UNESCO als Werelderfgoed geklasseerd. Ingang Brusselsestraat 9200 DendermondeBegijnhofmuseumTe bezoeken:1 april- 31 oktober: din.-zon.: 9u30-12u30 en 13u30-18u.Begijnhof (4)Begijnhoven zijn een typisch Vlaams en Zuid-Nederlands gegeven. Het ontstaan en succes van de begijnhoven kan verklaard worden door het feit dat er weinig huwbare mannen waren door de vele oorlogen in de middeleeuwen. De alleenstaande vrouwen hadden een grotere kans op overleven wanneer ze zich groepeerden en gezamenlijk hulp vroegen aan rijke weldoeners. Vanaf de 13de eeuw verschenen de eerste echte begijnhoven, groeperingen van huizen met centraal een kapel en afgesloten van de buitenwereld door grachten en ommuringen. De begijnhoven stonden open voor vrouwen uit alle lagen van de bevolking, in tegenstelling tot vele kloosters die een dure bruidsschat vroegen. De meer gegoede begijnen kochten of bouwden een eigen huisje. De armere begijnen woonden samen in de zogenaamde conventen of gemeenschapshuizen. Zij werkten op het begijnhof om geld te verdienen, vaak door het wassen en bleken van lijnwaden.

Sint-Pieters- en Paulusabdij

De benedictijnengemeenschap (5) in Dendermonde werd opgericht in 1837 door één van de monniken van de aloude abdij van Affligem. Zij vestigt zich in het oude klooster van de kapucijnen. In de jaren die hier op volgden werd het oude klooster aangepast en herbouwd naar de noden van de nieuwe gemeenschap. Een grote brand tijdens WOI die Dendermonde in zijn greep hield, verwoestte een groot gedeelte van de abdij en zijn schatten. Ze werd heropgebouwd in neo-Vlaamse renaissancestijl (6) door de Gentse architect V. Vaerwijck. De kerk van de abdij is een basiliek. Deze eretitel wordt door de paus toegewezen aan bijzondere kerken. U kan een basiliek o.a. herkennen aan de afbeelding van de gekruiste sleutels van Petrus. Sint-Pieters en PaulusbasiliekVlasmarkt 23 9200 DendermondeTe bezoeken:Dagelijks: 06u30-12u en 14u-18u30.U kan steeds een pater bellen voor een gesprek of om de biecht af te nemen.Eén maal per jaar krijgt u de unieke kans om de abdij te bezoeken, namelijk op Pinkstermaandag van 14u-18u.Benedictijnen (5)De orde van de benedictijnen wordt gezien als de oercongregatie van waaruit alle ander bestaande kloosterordes zijn voortgevloeid. De heilige Benedictus leefde tijdens de 5de-6de eeuw in het huidige Italië. Reeds op 14-jarige leeftijd trad hij toe tot een groep kluizenaars. Maar hij ervoer dat de regels veel te streng waren en het zijn medekluizenaars zelfs aanzette een moordpoging te ondernemen op hun abt, wat Benedictus op wonderbaarlijke wijze kon voorkomen. Hij besloot zijn eigen regel op te stellen. Kenmerkend voor de regel is het belang van ora et labora, gebed en handenarbeid, maar ook maat en evenwicht. Veralgemeend kan men stellen dat de paters 8 uur bidden, 8 uur werken en 8 uur rusten. Neo-Vlaamse renaissancestijl (6)Laat ons beginnen met de Vlaamse-Renaissancestijl toe te lichten. Deze stijl uit de 16de eeuw combineert de Italiaanse renaissancestijl, geïnspireerd op gebouwen uit de klassieke oudheid, met een traditionele Vlaamse stijl gekenmerkt door trapgevels en een gemengd gebruik van bak- en zandsteen. Vanaf de tweede helft van de 19de eeuw werd deze stijl terug razend populair. Zowel voor politieke en religieuze gebouwen, burgerhuizen en hoeves. Vaak is de terugkeer naar oudere stijlen gelinkt met een gevoel van nationalisme en nostalgie naar welvarende tijden uit de geschiedenis van een regio of land.

Klooster Zwarte zusters

Aanvankelijk gevestigd in de omgeving van de O.-L.-Vrouwekerk kochten de Zwarte Zusters in 1493-1494 een pand in de Kromme Elleboog (Zwarte Zustersstraat). De zusters hielden zich vooral bezig met het verzorgen van inwoners aangetast door een besmettelijke ziekte (vooral pestlijders). Hiervoor werd in hun tuin in 1545 een speciaal ziekenhuis opgericht, dat in 1702 vergroot werd. Na de totale verwoesting in 1706 ten gevolge van het bombardement van de stad door Engelse en Hollandse troepen werd alles volledig vernieuwd. In 1733 werd de heropbouw voltooid met de inwijding van een nieuwe kerk. In 1798 werden de zusters gewapenderhand uit hun klooster gezet. In 1828 konden zij een gedeelte van het vroegere Prinsenhof op de Koornaard (Vlasmarkt) aankopen. Vanaf 1838 begonnen de verbouwingen die voortduurden tot in het begin van deze eeuw. Het klooster telde op het gelijkvloers enkele grote ontvangstkamers, een kapel, twee refters en andere dienstruimten. Op de verdiepingen kwamen de logeerkamers voor voorname gasten en slaapcellen voor de zuster.Ook het Zwartzusterklooster ontsnapte jammer genoeg niet aan de grondige verwoesting van de stad in september 1914. Slechts enkele kunstschatten hadden de brand en de plundering overleefd. In 1919 kon het klooster nog enkele aanpalende eigendommen verwerven en begon de Gentse architect Henri Valcke met de plannen voor een nieuwbouw. De werken waren klaar in 1923. Het huidige klooster is een neogotisch gebouw in traditionele bak- en zandsteenstijl, met een opmerkelijke hoektoren en een doorlopende zijgevel in de oude Affligemhoek (plein aan gewezen Vismijn). Een gedeelte van de oude refuge van de abdij van Affligem bleef op die manier bewaard. Inwendig werd het klooster vrij sober gehouden. De neogotisch ingerichte kapel werd in de zestiger jaren in die geest verbouwd.

O.L.V.-Kerk van Dendermonde

In de 11de eeuw werd er een romaanse kerk gebouwd in opdracht van, Ringoot II, de heer van Dendermonde. De welvarende 13de eeuw zorgde voor een grote bevolkingstoename. De oude kerk werd vanaf de 14de eeuw uitgebreid en omgevormd tot een heiligdom in scheldegotiek (7) met de vorm van een Latijns kruis. De 15de eeuw stond in het teken van verschillende verbouwing- en uitbreidingcampagnes. Het is in deze periode, namelijk in 1468, dat de kerk het hoog bezoek mocht ontvangen van Margaretha van York, de derde vrouw van de Bourgondische hertog Karel de Stoute. De gotische kerk bewaart enkele waardevolle kunstschatten zoals schilderijen van o.a. Antoon van Dijck en Gaspard de Craeyer. Onze Lieve Vrouwkerkplein 9200 DendermondeOpen Kerk: 1 april-30 sept.: zat, zon- en feestdagen: 14u-16u45.Juli en aug.: din.-zon.: 14u-16u45. Gids aanwezig. Scheldegotiek (7)Dit is een vroeggotische bouwstijl die ontstond op het einde van de 12de eeuw in Doornik. Kenmerkend is de combinatie van romaanse elementen, zoals een toren op de kruising van de kerk, en gotische elementen, spitsbogen en verticaliteit evenals het gebruik van Doornikse (blauwe) kalksteen. De architectuurstijl verspreidde zich vanuit Doornik, waar de steen ontgonnen werd, langs de Schelde.

 

Dienst Stadspromotie en Toerisme

De fietsbrochure Heerlijke kerken en kapellen is gratis beschikbaar bij de Dienst Toerisme van Dendermonde. Ook in de open kerk Onze-Lieve-Vrouwekerk in Temse zijn er brochures voorzien. Dienst toerisme en stadspromotieRechtervleugel gelijkvloers Stadhuis, Grote MarktTel. 052-21 39 56Fax 052-22 19 40Open:1 april-30 september:alle dagen van 10-12 u. en 13.30-18 u. 1 oktober-31 maart: zondag t/m vrijdag van 10-12 u. en 13.30-16.30 u.juli-augustus:10-18 u.

Grote Markt Dendermonde

De grote markt toont u de welvarendheid van de middeleeuwse handelsstad Dendermonde met prestigieuze wereldlijke gebouwen als het Stadhuis en het Vleeshuismuseum, respectievelijk de voormalige laken- en vleeshalle. In het stadhuis staan werken van de Dendermondse schilders tentoon. Meer informatie over de oudste geschiedenis van deze stad vindt u in het Vleeshuismuseum. StadhuisGrote Markt 9200 DendermondeTe bezoeken:1 april-30 sept.: dagelijks: 10u-12u en 13u30-18u1 okt.-31 maart: zon. t.e.m. vrij: 10u-12u en 13u30-18uVleeshuismuseumGrote Markt 9200 DendermondeTe bezoeken:1 april-31 oktober: din.-zon.: 9u30-12u30 en 13u30-18u. Naast de Grote Markt staat het imposante Gerechtshof. Hier stond tot de tweede helft van de 16de eeuw de burcht van de heren van Dendermonde. Daarna werd er een Karmelietenklooster opgericht tot dit in 1794 door de Franse overheersers afgeschaft werd.

St.-Gertrudiskerk van Vlassenbroek

Het vredige kunstenaarsdorpje Vlassenbroek ligt langs de Scheldemeander. De nabijheid van de vestingstad Dendermonde en de genadeloze Schelde zorgde ervoor dat het dorpje het evenwel hard te verduren kreeg. De parel van Vlassenbroek is ongetwijfeld het gotische kruiskerkje gewijd aan de heilige Gertrudis van Nijvel Patronesse tegen korsten, alsmede tegen den harworp vooral by klyne kinderen en voor het verdryven van ratten en muyzen. De kerk gaat in de kern terug tot een 11de-12de-eeuwse kapel waarvan het romaanse koor in breuksteen nog een restant is. De kruisbeuken dateren uit de 14de-15de eeuw. De kerk werd zwaar beschadigd tijdens de Beeldenstorm. Oorlogen, plunderingen en overstromingen zorgden ervoor dat de kerk pas in 1640 volledig hersteld was. Vlassenbroek 9200 Baasrode (Dendermonde)Te bezoekenJuli en augustus: zon.: 14u-18u. ( elke zondagvoormiddag is er misviering). Ook geopend op 15 augustus.

Sint-Ursmaruskerk Baasrode

Dat Baasrode ooit een zeer belangrijk handels- en scheepsvaartcentrum was, is vandaag moeilijk te geloven. In 1777 zouden er maar liefst 5 scheepstimmerwerven geweest zijn. De oude 12de-eeuwse kerk van Baasrode werd omstreeks 1500 uitgebreid en herbouwd om aan de bevolkingstoename tegemoet te komen. Het dorpje werd als belangrijke havenplaats echter hard aangepakt tijdens de Godsdienstoorlogen op het einde van de 16de eeuw. De kerk werd zwaar beschadigd. In de loop van de 17de eeuw werden er herstellingswerken uitgevoerd en tijdens de late 18de eeuw werd de kerk gevoelig uitgebreid. Sint-Ursmarusstraat 9200 Baasrode (Dendermonde)

Kapel Onze-Lieve-Vrouw-ter-Nood-Gods

Kapel O.-L.-Vrouw ter-Nood-Gods, ingeplant op de hoek met de Veldstraat en de Dries, reeds opgetekend op de atlas der Buurtwegen van1844 en toen volledig vrijstaand. Bakstenen kapel met vernieuwd parement en plint van breuksteen, onder pannen zadeldak met ijzeren kruis op de top. Voorpuntgevel met schouderstukken en thans mijterboogvormige deuromlijsting. Houten deur met spitsboogvensters en bovenlicht met houten roeden. Erboven hartje met opschrift: "O.L.V. troost in nood".Interieur met witgeschilderde houten gewelf, altaar met rondboognis in houten omlijsting met gepolychromeerd plaasteren piëtabeeld geflankeerd door engeltjes; vier vazen met kunstbloemen onder stolp

Sint-Amanduskerk Opdorp

De kerk gelegen aan de wondermooie dries van Opdorp dateert uit 1732. Reeds in de 15de eeuw werd er op deze plek een kapel gebouwd in opdracht van de heer van Opdorp. De kapel werd in de late 16de eeuw aangepast naar de laatgotische stijl. In 1727 gaf de A.T. Marselaer, vrouw van Opdorp, de opdracht en de fondsen om de kapel om te vormen tot een parochiekerk. Het koor van de kapel werd behouden. De kerk werd in 1732 afgewerkt. Dries 9255 Opdorp

Het Kasteel van Opdorp

Opdorp was een vrije heerlijkheid. Dit maakte van Opdorp een soort immuniteitsgebied. De heren van Opdorp en zijn bevolking hadden een grote zelfstandigheid op bestuurlijk en rechterlijk vlak. Blijkbaar betekende dit ook dat Opdorp een paradijs was voor smokkelaars en vluchtelingen. De heren van Opdorp hadden uiteraard een kasteel. Het kasteel werd voor het eerst vermeld in de 16de eeuw als een omwalde burcht. Na verschillende verbouwingen werd het oude kasteel uiteindelijk volledig gesloopt in 1887 om plaats te maken voor een nieuw kasteel. In 1948 kwam het in handen van de paters van het Heilig Hart die er een jongenstehuis in onderbrachten. Sinds 1984 vond ook het heemkundig museum Ter Palen er onderdak. Aan de hand van gebruiksvoorwerpen, fotos, werktuigen en maquettes willen zij het dagelijkse leven van onze grootouders aanschouwelijk maken. Heemkundig museum Ter PalenVekenstraat 1 9255 Opdorp (Buggenhout)Te Bezoeken: Maart-Oktober: elke laatste zondag van de maand: 14u-17u.

Sint-Niklaaskerk Buggenhout

Over de oude kerk van Buggenhout is weinig geweten. In 1500 werd de vermoedelijk houten kerk vervangen door een stenen exemplaar. In de 18de eeuw werd de kerk verder vergroot. Het interieur van de kerk is opgeluisterd met mooie polychrome neogotische muurschilderingen uit de late 19de eeuw. Het is één van de weinige kerken waar de muurschilderingen niet bedekt zijn door een witte pleisterlaag. Vroeger waren de kerken namelijk een stukje kleurrijker dan nu. Kerkstraat 9255 BuggenhoutTe bezoeken:Dagelijks: 09u-17u. Zondag: 09u-12u.

Streekproduct Tripel Karmeliet

Het blonde driegranen bier wordt sinds 1996 door Brouwerij Bosteels in de Kerkstraat 96 in Buggenhout gebrouwen. Het zou geïnspireerd zijn op een recept van een driegranen bier uit de 17de eeuw afkomstig van de paters Karmelieten uit Dendermonde. Verkrijgbaar:Algemeen verkrijgbaar in de lokale horecazaken.

Boskapel Buggenhout

Buggenhout is vooral bekend voor het Buggenhoutbos (8) en de meer dan 500 jaar oude boskapel. De boskapel in zijn huidige vorm dateert uit de 17de eeuw maar er stond zeker al een kapel in 1504. Volgens de legende werd de kapel toen gebouwd door Jacoba van Heffene ter nagedachtenis van haar echtgenoot, edelman Jan de Rycke, die gedood werd door een groot wild zwijn tijdens de jacht. Een gedenkplaat in de kapel vertelt het verhaal van het noodlottige ongeval. Bedevaarten gaven de boskapel meer en meer bekendheid in de streek waardoor ze werd uitgebreid en aangepast tot haar huidige vorm. Kasteelstraat 212 9255 BuggenhoutTe bezoeken:Dagelijks: 09u-17uBuggenhoutbos (8)Het huidige Buggenhoutbos is een overblijfsel van een gigantisch boscomplex dat ooit duizenden hectaren groot was. Al op het einde van de middeleeuwen was de oppervlakte geslonken tot 470 hectaren waarvan in 1936, wanneer de staat het bos aankocht, slecht 140 hectaren overbleef. De verschillende eigenaars waaronder de heren van Grimbergen en de abdij van Afflighem kapten er lustig op los. Ook de eerste wereldoorlog zorgde voor een desastreuze kaalslag waarbij de helft van het bos werd vernield. Door bosuitbreiding en goed bosbeheer is het Buggenhoutbos ondertussen méér dan 200 hectaren groot en daarmee het grootste Oost-Vlaamse staatsbos

Sint-Gerardus Majellakerk Opstal

Opstal werd pas in 1905 erkend als een zelfstandige parochie. Daarvoor maakte ze deel uit van de parochie Buggenhout. Uit deze periode dateren de neogotische kerk, de pastorie en het voormalige klooster dat naast de kerk is gelegen. Broekstraat 23 9255 Opstal (Buggenhout)Te bezoeken:Dagelijks: 09u-17u

Begijnhof van Dendermonde

Het Sint-Alexiusbegijnhof is een pleinbegijnhof dat dateert van 1288. De 61 woningen, gegroepeerd rond een grasplein met een kerkje, vormen een oase van rust in het hart van de stad. Net als het Belfort werd ook het begijnhof in 1999 door UNESCO geklasseerd als Werelderfgoed. BegijnhofmuseumOm de herinnering aan de begijnen levendig te houden werd een kleine woning (nr. 11 - H. Bonifacius) ingericht als begijnenwoning. In 1975 is het laatste begijntje, Grootjuffrouw Ernestine De Bruyne, gestorven. Haar voormalige woning (nr. 25 - H. Begga) werd ingericht als het tweede luik van het begijnhofmuseum. VolkskundemuseumHet begijnhof herbergt ook een Museum voor Volkskunde. Verspreid over drie verdiepingen en talrijke kamers, maken we hier kennis met het huishoudelijke, het arbeids- en het ontspanningsleven van vorige generaties

Museum voor Volkskunde - Dendermonde

Museum voor Volkskunde – Dendermonde Begijnhof 24-25 9200 DendermondeTel: 052-21 30 18

Auteur: Stichting Open Kerken meer informatie .