Affligem - Van abdij naar kerk en kapel (Wandelzoektocht)

Als je deze wandeling hebt gevolgd zou ik dit graag van je horen. Je kan alle reacties kwijt via de knop 'Reacties' met het spraakballonnetje rechts boven de routedetails.

Dit is een bewerkte en met bezienswaardigheden gedocumenteerde versie van een gelijknamige wandelzoektocht uit de 'ASLK Wandelgids' uit 1984. Zoals de naam het aangeeft brengt deze wandeling je achtereenvolgens van de Abdij van Affligem, via de St-Michielskerk in Hekelgem naar de Kluiskapel. Sommige oude wegeltjes zijn sinds 1984 verdwenen. Daarom hebben we vooral bij het begin van de wandeling, ter hoogte van de Nieuwe Kassei, de route wat moeten aanpassen. Je krijgt hier niet alleen de gedetailleerde routering maar ook de volledig uitgeschreven wandelwegwijzer.

Tussen de Abdij van Affligem en Gasthof d'Oude Brouwerij (200m) is een parking aanwezig. Afhankelijk van je spirituele of gastronomische voorkeur kan je dus vertrekken bij één van beide. Bij vertrek en/of aankomst kan je genieten van het alomgekende abdijbier en kaas van Affligem. Maar ook een glaasje regionale kriekenwijn zal je zeker kunnen bekoren.

Onderweg kan je 10 vragen beantwoorden op basis van je observaties. Omdat ik de wandeling laat starten bij het gasthof heb ik de nummering wat aangepast. Vragen nummers 2 en 4 heb ik nieuw aangemaakt, omdat sommige anderen niet meer aktueel of te vanzelfsprekend waren. Als je vertrekt vanaf de abdij lees dan eerst de bijhorende vragen onderaan deze tekst. Wij maakten alvast deze wandeling zonder problemen in juni 2017.

DE WANDELROUTE ZELF:
----------------------------------

VRAAG 1: OP DE VOORGEVEL VAN HET KULTUREEL CENTRUM (waar ook het gasthof is gevestigd) IS EEN FRIES AANGEBRACHT DIE DE GESCHIEDENIS VAN DE ABDIJ IN BEELD BRENGT. WIE WAS DE KERAMIEKER?

We vertrekken vanaf de parking aan de Abdijstraat en gaan zuidwaarts (d.w.z. met je rug naar de bebouwde kant kies je links). Al snel kruisen we de Langestraat en volgen nu, over ongeveer 500m, de Nieuwe Kassei in het verlengde van de Abdijstraat. Dit stuk is qua verkeer het drukste van de ganse omloop, we letten dan ook goed op. De Nieuwe Kassei werd in mei 2015 grondig heraangelegd, maar kreeg gelukkig langs beide zijden fietspaden.

Voor het huis met nummer 32 kiezen we links voor het pad (Reusweg) dat hier de Nieuwe Kassei schuin dwarst van ZW naar NO. Honderd meter verder (net voor de eerste bebouwing) nemen we een smal paadje naar rechts. Nog eens 100m. verder slaan we links af, en nog eens 120m. verder gaan we weer naar rechts. Ongeveer 1km verder kruisen wij bij huisnummer 251 (De Brandt - Ramen & Deuren) de Brusselbaan en volgen dan de Kapelleweg.

VRAAG 2: NA HET OVERSTEKEN VAN DE BRUSSELBAAN ZIE JE BIJ HET BEGIN VAN DE KAPELLEWEG, RECHTS BOVEN EEN BETONAFSLUITING EEN RECLAMEPANEEL VOOR EEN RESTAURANT DAT GESITUEERD IS IN EEN VILLA ACHTER DIE AFSLUITING. HOE NOEMT DAT RESTAURANT?

Na een heuvelrug dalen we schilderachtig af naar het centrum van Hekelgem. Bij de eerstvolgende kruising gaan we verder rechtdoor (tussen 2 woningen door) op de Pastorijweg tot aan de bocht naar rechts en de aansluiting met de Kruisweg. Hier zien we op de rechterkant tussen het groen de Pastorij van Hekelgem (huisnummer 27).

De pastorij en een deel van de tuin zijn volledig omwald. Hoewel de originele pastorij ruim vierhonderd jaar oud is, staat ze niet op de lijst van beschermde monumenten omdat bij vorige restauraties te veel van haar authenticiteit verloren ging. Volgens de Inventaris Onroerend Erfgoed is het nu een onbelangrijk gebouw uit de 19de-20ste eeuw, waarvan de inplanting op een volledig omgrachte kavel ten oosten van de kerk wel getuigt van de historische oorsprong.
In de omgeving van de (vis-)vijver achter in de tuin ontspringt de Okaaibeek. Rond de bron van de Okaaibeek is de oude dorpskom van Hekelgem ontstaan.

Bij de volgende opsplitsing van de Pastorijweg gaan we links en zien dan al gauw links de Sint-Michielskerk van Hekelgem. Deze is opgetrokken met zandsteen uit de plaatselijke groeven. De toren en grondvesten zijn romaans met een gotische midden- en zijbeuk. Tussen 1977 en 1978 werd de kerk gerestaureerd en kreeg ze onder andere een nieuw uurwerk met eronder de tekst: ‘Siet hier de verganckelyckheyt van den tyd’. Bezienswaardigheden zijn o.a. een fraaie preekstoel met knielende Sint-Petrus (1788). Tijdens Franse bezetting in 1795 werd hij verstopt in de nabijgelegen Lindenhoeve (nu verdwenen) en in 1801 met het herwinnen van de godsdienstvrijheid werd hij terug in de kerk geplaatst. Glasramen, stellen de 12 apostelen en hun attributen voor. Ze werden geschonken door verschillende personen waaronder de familie Roseleth, maar ook door pastoor De Vis-Bosteels en pastoor Willems.

VRAAG 3: IN HET SCHIP VAN DE KERK BEVINDEN ZICH EEN AANTAL RONDE VENSTERS. HOEVEEL?

Aan de rechterzijde van de kerk vinden we het gedenkteken voor de gesneuvelden uit de twee wereldoorlogen.

VRAAG 4: HOE NOEMDE HET ENIGE VROUWELIJK BURGERSLACHTOFFER UIT W.O.II ?

Met de rug naar de ingang van de kerk wandelen we even links naar de Bellestraat en kiezen daarna de Kouterweg (1e straat rechts) naast de Sint-Vincentiusschool. Op het einde van de lange Kouterweg wandelen we rechts de Zwarteberg op.

Net voor huisnummer 30 (een riante villa) duikt links het witte kapelletje OLV ter Kouter op; of liever wat er nog van overblijft. Dit kapelletje werd destijds gebouwd door Maurice Chaumont (1882-1961). Hij woonde in een fraai landhuis nabij het kapelletje. Anno 2017 was voor de kapel de grote brievenbus van Nr.30 geposteerd.

VRAAG 5: NOTEER DE 3 LAATSTE WOORDEN VAN HET SCHIETGEBEDJE DAT BOVEN DE NIS VAN HET KAPELLETJE STAAT ?

Voorbij de volgende villa draaien we naar links de Molenweg op. Op het hoogste punt van Affligem (74 m.), ter hoogte van Molenweg 35, zien we rechts de Oude Molen of Boekhoutmolen. Al voor 1413 stond op deze plaats een houten windmolen die verpacht werd door de monniken van de abdij Affligem. De benaming “Oude molen” wordt gebruikt om deze molen te onderscheiden van de molen De Vis (of Nieuwe Molen) op de Boekhoutberg die pas in 1827 werd gebouwd.

De huidige stenen molen met steekboogvensters werd opgetrokken door Jozef Van Lierde en verving in 1785 de houten staakmolen. Vele materialen van z'n houten voorganger werden in de nieuwe molen verwerkt. De molen is van het bovenkruiertype. Door zijn strategische ligging en door zijn hoogte van 15 m (hoogste punt van Affligem) werd hij vaak gebruikt als observatiepost gedurende de vele oorlogen. Om die reden werd hij dan ook vaak door doortrekkende legers beschadigd. De "Oude Molen" werd in 1943 als monument beschermd en tot 1950 werd er gemalen.

In 1951 werd hij aangekocht door Dr. J. Cuvelier uit Aalst, volledig gerestaureerd in 1957-1958 en ingericht als woning. In 1989-1993 volgde een nieuwe grondige restauratie door de huidige eigenaar Dirk Nevens. Hierbij werd de molen opnieuw voor bewoning ingericht. De molen is draaivaardig, maar niet maalvaardig. Door zijn inrichting als woning is hij niet te bezoeken.

Wat verder, rechts van de straat, op de hoek van de Molenberg en de Molenweg (tegenover huisnummer 32) vinden we een door loofbomen beschaduwd 19de-eeuws kapelletje van baksteen met een zadeldak (kunstleien) en bepleisterde pilastergevel met gevelsteen met opschrift "J. Roseleth - A. Schoon - 1887". De kapel is voorzien van een met een hekje afgesloten nis. De kapel werd in 1887 opgericht door de echtgenoten Petrus Josephus Roseleth (1824-1902) en Amelia Schoon (1822-1892). Petrus Josephus was tot z'n dood burgemeester van Hekelgem. Amelia was medeërfgename van het omvangrijke fortuin van de molenaarsfamilie Van Lierde.

We dalen nu de Molenberg af richting Brusselbaan. Als je bijna aan de kruising bent zie je links de oprit naar de Nieuwe Molen alias Molen De Vis. Deze molen op de Boekhoutberg dateert van 1827 en was gedurende anderhalve eeuw de trots van het molenaarsgeslacht De Vis. In 1835 werd het molenaarshuis gebouwd. Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog raakte de molenstede zwaar beschadigd door de Belgische artillerie die de opmars van de Duitse troepen wilde stoppen. De molen werd in 1943 beschermd als monument maar in 1992 opnieuw gedeclasseerd toen bleek dat overheid noch eigenaar het gebouw wilde herstellen. Sindsdien raakte de molen overgroeid met klimop en onkruid. Na de dood van de laatste bewoner stond het gebouw jarenlang leeg.

De "Nieuwe Molen" bleef tot 1952 in gebruik. Het oorspronkelijke molenhuis (1835), waar eens de heemkundige Henri De Vis woonde, bleef bewaard. De historische molen werd recent van de sloop gered door z'n nieuwe eigenaar, ondernemer Frans Krauch uit Hekelgem, zaakvoerder en eigenaar van de bekende meststoffenfabrikant Viano. Deze heeft de statige maar vervallen molenstede gekocht en gaat alle gebouwen grondig restaureren (krantenbericht 2015-05-27). In juni 2017 was de molenromp al ontdaan van de hem al sinds decennia lang overwoekerende klimop.

Even voorbij de molen steken we voorzichtig de drukke Brusselbaan (N9) over ter hoogte van keukenspeciaalzaak "Poggenpohl". We gaan efkens naar links en nemen dan de eerste straat rechts (Steenpoelweg). Aangekomen bij de Mazitsstraat kiezen we bij de T-splitsing voor rechts, en een paar meter verder vervolgen we links weer dezelfde Steenpoelweg. Bij de volgende kruising met Hulstbos gaan we rechtdoor en blijven de Steenpoelweg volgen. Van hier af zijn er maar weinig huizen te bemerken, tot bij de T-splitsing met de bredere Langestraat. Daar gaan we rechts. 100m verder gaan we links de Kluisterkouterlos in en nemen vervolgens het 1ste paadje links (Kluizenweg). Hier zetten we onze weg verder tussen akkers en weilanden en dat tot aan de volgende T-splitsing met de Kluisdreef.

Hier zie ge recht voor u het torentje van de Onze-Lieve-Vrouwekapel of Kluiskapel uitsteken tussen de boomkruinen. Het is een geschikt moment om even te verpozen op de zitbankjes. De huidige kapel, op de grens tussen Hekelgem en Erembodegem, dateert uit 1758. Een gedeelte van het bak- en zandstenen gebouw werd in 1835 afgebroken. In 1985 werd de kapel beschermd als monument, en samen met zijn omgeving ook als dorpsgezicht. In 2013 werd de kapel nog gerenoveerd. In deze kapel troont het O.L.-Vrouwbeeld uit de 16e eeuw tussen een engelenkrans; het wordt speciaal vereerd tijdens de begankenis met Beloken Pasen en in de meimaand.

VRAAG 6: HOEVEEL KRUISEN STAAN ER OP DE KLUISKAPEL ?

Na onze rustpauze verlaten we het terrein van de kapel en vervolgen, links tussen lage roodbakstenen huisjes, onze wandeling door de Kluisdreef. Ongeveer 1km volgen we de onverharde veldweg tussen oude knotwilgen, weiden en akkerland. Al 500m verder vang je een 1ste glimp op van de achterzijde van de gewezen Abdij Maria Mediatrix (nu seminariecentrum De Kluizerij). Nog wat verder kan je door de spleten van de betonnen afsluiting de wijngaard van Domein De Kluizen zien.

"Domein De Kluizen" werd in 1997 door Herman Troch opgericht binnen de muren van de toenmalige Abdij Maria Mediatrix en beslaat een oppervlakte van 2,8 hectare. Er zijn ongeveer een 8800 wijnstokken aangeplant. De wijnmakerij voor rode, witte en rosé-wijnen (zelfs mousserende) is gevestigd aan de Broekstraat 42 te Herdersem. Sinds 2005 mag de wijn erkend worden als "Vlaamse Landwijn".

De voormalige benedictinessenabdij van de H. Wivina, in Groot-Bijgaarden, die onder leiding stond van de abt van Affligem, overleefde echter de Franse Revolutie niet. De Abdij Maria Mediatrix werd gesticht in 1921 en kan beschouwd worden als één van de jongste monastieke stichtingen in België. In 1946, bij de verheffing tot abdij, erkenden de kerkelijke overheden de stichting als voortzetting van de voormalige abdij in Groot-Bijgaarden.

In 2006 zijn de laatste 7 slotzusters verhuisd naar een woning in Leuven. De imposante abdijgebouwen worden sindsdien ingenomen door vzw De Kluizerij. Deze biedt een schitterend en onvergelijkbaar kader om vergaderingen, cursussen, jaaractiviteiten, herbronning of trainingsdagen tot een succes te maken; eventueel met overnachting.

Op de weilanden van het domein kan je Schotse Hooglandrunderen tegenkomen, evenals een zwart gehoornd schapenras. We wandelen voorbij het domein van het seminariecentrum tot aan de Aalsterse of Affligemdreef (met afgescheiden fietspad). 250m naar links heb je de toegang tot de gewezen abdijgebouwen. Maar wij gaan naar rechts en passeren onmiddellijk een straat naar links (Waverstraat). Bij de volgende straat naar links staat een taverne met een vreemde naam.

VRAAG 7: HOE NOEMT DIE TAVERNE ?

Voorbij de taverne kiezen we voor de 1ste straat rechts (Bosstraat). Vervolgens passeren we 2x rechts een iets langere oprit naar een woning. Voorbij huisnummer 69, waar de bosstraat meebuigt naar rechts, gaan wij de aardeweg links in. "Voetweg 24, Weimeersweg" staat er op een geel bordje. Die is genoemd naar de Weimeersbeek die we straks, in het bosgedeelte dat voor ons ligt, gaan oversteken. Aan de bosrand gekomen volgen we die nog 50 à 60m en gaan dan onder een rechte hoek naar rechts een streep bos (met de beek) door. Als we na nog eens 50m verder uit het 'bos' komen, duikt links van ons nog één van de weinig overgebleven hopvelden op. Het werd vooral aangelegd vanuit een toeristisch perspectief.

De hop uit Affligem en die van de hele regio Aalst–Affligem–Asse, werd ooit het groene goud genoemd omdat ze in de loop der geschiedenis welvaart bracht voor onze mensen. Ze genoot zo’n goede reputatie dat ze in heel Europa bekend was. Het moet dan ook niet verwonderen dat de hop het hele leven van de mensen sterk beïnvloedde.

De eerste werkzaamheden aan de hop, nl. het snijden van de hopscheuten, starten al vanaf eind februari-begin maart en eindigen in april. Daarna begint men met het knopen van de hopdraden, waarna ze aangespannen worden. Einde augustus-begin september begint dan de hoppluk en dat gaat gepaard met feestelijkheden in de buurt. Na de oogst gaan hopbellen naar de hopast waar ze gedurende 8 à 10 uur gedroogd worden.

We draaien voorbij het hopveld haaks naar links en na nog eens 200m naar rechts. 100m verder komen we naast de Oxfam- en Fairtradezaak "De Kruidenier van Affligem" aan bij een kruispunt. Recht voor jou zie je een stuk ommuring van de Abdij van Affligem.

VRAAG 8: WAT WAS HIER, IN OUD AFFLIGEM, IN DE 13e EEUW ?

Na 120m komen we links effectief aan bij de Abij van Affligem met z'n losstaande toren.

De Sint-Pieter en Paulusabdij van Affligem mag beschouwd worden als de meest imposante abdijstichting van de benedictijnen in de Lage Landen. De Franse Revolutie betekende het einde voor deze machtige abdij. De monniken werden verdreven op 11 november 1796. De gebouwen, bezittingen en gronden werden aangeslagen en verkocht. Het grondbezit (8262ha in 1787) werd verbeurd verklaard. Talrijke kunstschatten gingen verloren.

Bijna veertig jaar leefden de monniken, buiten kloosterverband, her en der verspreid. Ze bleven zich steeds als een religieuze gemeenschap beschouwen en in 1837 begon Dom Veremundus met instemming van de confraters terug novicen aan te nemen. De gemeenschap vestigde zich aanvankelijk in Dendermonde. In 1870 slaagde men erin het kloosterleven in Affligem nieuw leven in te blazen, namelijk binnen het statige Bisschoppenhuis. Dit werd tussen 1920 en 1970 uitgebreid met een vleugel met monumentale kruisgang en een nieuwe abdijkerk.

Van de originele abdijgebouwen blijven thans dus nog enkel de ruïnes van de noorderzijgevel van de middeleeuwse kerk, de Benedictuspoort en het laat-barokke ingangsgebouw of Bisschopshuis (ca. 1720) over.

VRAAG 9: HOEVEEL DAKKAPELLEN TELT U IN DE VOORGEVEL VAN DE NIEUWE ABDIJ ?

We wandelen voorbij de abdij en zien achterenvolgens de nieuwe abdij met alleenstaande toren, het beschermde Bisschopshuis en Benedictuspoort.

Het Bisschopshuis werd in 1717 gekocht van Aartsbisschop Thomas d'Alsace; het werd hersteld, uitgebreid en verfraaid. In 1720 werd de voor- en zijgevel voltooid in laatbarokstijl. Enkel de rechtervleugel is overgebleven en men noemt het sedert de 19de eeuw "Het Bisschoppenhuis"; daarvoor was het de zijvleugel van de oude prelatuur of het klein hospitum.

De oorspronkelijke Benedictuspoort (rechts van het Bisschoppenhuis) dateert van 1613, ze werd volledig vernieuwd in 1720. In de Benedictuspoort was de rekenkamer of comptoir gevestigd. Van 1885 tot 1940 was er de brouwerij in onder gebracht. De poort vooraan werd in 1951 vervangen door een venster. In datzelfde jaar werd het Bisschoppenhuis verbonden door middel van een muur met de Benedictuspoort. Tot de vorige eeuw (20ste eeuw) werd daar de beroemde Affligemse cider gemaakt.

VRAAG 10: IN DE MUUR BIJ DE BENEDICTUSPOORT ZIJN VERSCHILLENDE STENEN MET WAPENSCHILDEN INGEMETSELD. HOEVEEL ?

Met alle vragen opgelost, zijn we nu ook aan het einde van onze wandeling gekomen. Maar je weet ondertussen dat je voor lekkernijen uit de streek niet ver meer moet gaan.

Als je de wandeling hebt gevolgd zou ik dit graag van je horen. Je kan alle reacties kwijt via de knop 'Reacties' met het spraakballonnetje rechts boven de routedetails.