Geraardsbergse bossen, de Muur en de Gavers

Wandeling langs knooppunten door Geraarsbergen. Start aan de Poelaertplas richting de adbij en de Oudenbreg (de Muur), dan afzakken naar het centrum en vervolgen naar de Arduinbos via de Buizemonten. Dan gaat het richting Moerbeke en Sint-Paulus naar het Klysbos en Rapaillebos om dan de weg te vervolgen naar de Gavers en rondom de vijver terug te keren naar de startplaats.

Knooppunten: 2-44-49-50-51-52-54-98-55-99-17-16-15-28-26-24-67-68-617-618-30-27-11-4-1-3-93

Geraardsbergen

Geraardsbergen is een stad in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen. De stad ligt in de Denderstreek, aan de Dender en tegen de Oudenberg aan. De stad telt ruim 33.000 inwoners (2016), die Geraardsbergenaars[1] worden genoemd. In de wielrennerswereld is de stad berucht omwille van de steile en hobbelige helling van de Muur van Geraardsbergen. De stad is ook bekend om zijn mattentaart. Het jaarlijkse feest van Krakelingen en Tonnekensbrand is door UNESCO erkend als Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid. De heilige Bartholomeus en Adrianus zijn haar patroonheiligen. De plaatselijke benaming voor Geraardsbergen luidt Giesbaargen.

Oudenberg en de Muur van Geraardsbergen

De weg van De Muur is er een boordevol geschiedenis. Lang voordat de eerste wielrenners hun geluk beproefden, trokken er al mensen naar de 110 meter hoge top om te bidden in de Oudenbergkapel. Dat en nog veel meer kom je te weten tijdens een historische rondleiding op De Muur. Op de top wacht je een spectaculair panoramisch uitzicht over de streek!

Op deze aardbol zijn drie "Muren" wereldberoemd: de Berlijnse, de Chinese en die van Geraardsbergen. Terecht, want alle drie hebben ze de geschiedenis bepaald. Met zijn lengte van 1075m, zijn steile helling en zijn horizontale kasseien is de Muur een echte klassieker in de Vlaamse wielergeschiedenis! De kasseiweg is vooral bekend door de Ronde van Vlaanderen: jarenlang was de Muur de voorlaatste en vaak ook beslissende helling in die wielerwedstrijd. Met zijn hoogste stijgingspercentage van 20% is de Muur een echt monument. Wie de muur beklimt, wordt ook beloond: hij leidt namelijk naar de 110 meter hoge top van de Oudenberg, waar je een spectaculair panoramisch uitzicht hebt over de streek.

Oudenbergkapel

Verpozing en rust vind je in de schaduw van de neobarokke Onze-Lieve-Vrouwkapel (1905-1906), een vrije kopie van de kapel uit 1640. Elk uur komen de klanken van de beiaardklokjes je vanuit de kapel aangewaaid. Gelovigen komen hier sinds de middeleeuwen naar toe voor de heilzame kracht van het miraculeuze beeld van Onze-Lieve-Vrouw. Bij de oriëntatietafel (1928) geniet je van een adembenemend uitzicht over de gehele Dendervallei. Bij helder weer zie je zelfs Ninove, een stadje op zo’n 14 kilometer hiervandaan. De arduinen zuil vlakbij is het enige wat rest van de Lessense Poort, een stadspoort afgebroken in 1862. Wat lager staat een kasteeltje dat eind 18e eeuw bescheiden begint als buitenverblijf van de welstellende familie Spitaels, die in de 19e eeuw eigenaar wordt van haast de gehele Oudenberg. Zijn huidige uitzicht krijgt het toendertijd genaamde Château de la Montagne na een fikse verbouwing in 1889-1890. Aan de andere zijde bemerk je een trap met 33 treden, aangelegd voor het bezoek van Willem I, koning der Nederlanden, in 1829. Althans, zo wordt het toch verteld. Volgens mistige legendes zouden druïdes op dit hoogtepunt van de streek zonneoffers hebben gebracht. De Tonnekensbrand van middeleeuwse origine verving dit heidense ritueel. Samen met de krakelingenworp vormt het een groots volksfeest voor jong en oud. Op de laatste zondag van februari viert men het einde van de barre winter en het begin van de prille lente. Een tonnetje gevuld met pek en omwikkeld met stro wordt in brand gestoken. Het vuur is kilometers ver te zien. De omliggende gemeenten beantwoorden de oplaaiende vlammen met eigen vreugdevuren. Deze festiviteit heet toepasselijk Walmke Brand. Zodoende verjagen de talrijke likkende vuurtongen de donkere winter. In 2010 erkent Unesco dit wonderlijke feest als Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid. Er wordt gefluisterd dat de Oudenberg een grafheuvel zou zijn. Zeker en vast is dat de Oudenberg een top is op de langgerekte kam van de Buizemontheuvel waarover de aloude, mogelijk Keltische, Schapenweg liep.

Manneken Pis

Dagelijks zakken een honderdtal toeristen af naar Brussel om daar het befaamde Manneken Pis te gaan bekijken en fotograferen. Toch staan zij op de verkeerde plek, aangezien het Manneken Pis van Geraardsbergen het oudste is! Brussel en Geraardsbergen hebben beiden een Manneken Pis maar dat van Geraardsbergen is het oudste. Veruit zelfs: het scheelt op de kop 160 jaar met dat van Brussel. Met andere woorden, toen het Manneken van Brussel aarzelend begon te wateren, had dat van ons al een hele Dender volgeplast. Verzinsels? Neen, de waarheid. Historisch bewezen aan de hand van stadsrekeningen. Het verhaal van Manneken Pis begint in 1452. Overigens niet zo’n fraai begin voor Geraardsbergen, want dat jaar legden horden woeste Gentenaars de stad plat. Ook de fonteinen op de Markt gingen voor de bijl. De Gentse barbaren ontvreemdden zelfs een sierlijk gesculpteerde leeuwenkop, die dienst deed als een fonteinspuiter. De Geraardsbergenaars waren op hun hart getrapt en furieus. Toch bleven ze beschaafd: ze stuurden onmiddellijk Hendrik Joos naar Gent, die hun leeuwenkop beleefd terug ging vragen. Hendrik ving bot. Drie jaar later, in 1455, kreeg de stadsmagistraat van Geraardsbergen het lumineuze idee om bij de Brusselse fonteinmeester Jan Van Der Schelden een "lattoenen mannekin", oftewel een mannetje in geelkoper, te bestellen. De Geraardsbergenaars hadden namelijk terug levenswil en wilden hun stad vernieuwen na de verwoestingen van 1452. Het eerste Manneken Pis dat geleverd werd, bleek een paar maten te groot te zijn voor de sokkel. Geen nood: er werd een kleiner gecommandeerd. Na een zwangerschap vol hindernissen zag dat beeldje in het voorjaar van 1459 uiteindelijk het levenslicht: Manneken Pis van Geraardsbergen is geboren! Het Geraardsbergs Manneken Pis heeft anno 2017 welgeteld 307 kostuumpjes verzameld. Sinds 2016 kunnen de kostuumpjes bewonderd worden in het Manneken Pis Museum (Infokantoor Visit Geraardsbergen, Markt z/n). Rond het Geraardsbergs Manneken Pis werd een broederschap opgericht. De kapitteldag van de Broederschap van Manneken Pis vindt jaarlijks plaats de 1ste zondag van juni gevolgd door de gouden Manneken-Pisworp.

Sint-Bartholomeuskerk

Aan de oorsprong van de kerk ligt de 12de eeuwse 'Capelle van Onze Lieve Vrouw ter Maerct'. In 1515 brengt men in een plechtige processie de reliek van Sint-Bartholomeus vanuit het naburige dorp Sint-Martens-Lierde naar Geraardsbergen. De laatgotische parochiekerk draagt voortaan de naam van deze apostel-martelaar. Bartholomeus wordt aanroepen tegen zenuw- en huidziekten, en is onder meer de patroonheilige van de leerlooiers. De reliek van de heilige is opgeborgen in een magnifiek zilveren schrijn (1719). Midden achttiende eeuw is de tijd rijp voor een aanpassing aan de Franse rococo. Net als het stadhuis. De Geraardsbergse schrijnwerker-beeldhouwer Gilles de Ville en enkele collega’s vervaardigen diverse sierlijke meubels, waaronder de naturalistische preekstoel. Eind negentiende eeuw draait de Gentse architect August Van Assche de klok drastisch terug naar de middeleeuwen. De kerk herwint zijn gotisch exterieur. Binnen schittert voortaan een prachtig neogotisch interieur, bezield door Louis Bert de l’Arbre, met het koor als zijn orgelpunt. De peetvader van de neogotiek in Geraardsbergen is zo verguld met de prestigieuze opdracht dat hij de beschildering van koor en dwarsbeuk geheel gratis uitvoert. Uniek is dat het interieur bijzonder goed bewaard is gebleven, van de glasramen en retabels tot de blinkende lampjes aan de koorbanken. Haast ongezien in Vlaanderen.

Stadhuis

Het stadhuis van Geraardsbergen heeft een heel oude geschiedenis. Het middeleeuwse schepenhuis had een burcht-achtig uitzicht met vier hoektorens die tot op de grond reikten. Belegeringen en branden brachten grote schade toe, waarna in 1598-99 een grondige restauratie plaats vond. Hierbij werden drie van de vier hoektorens flink ingekort en midden op het dak verscheen ook een klokkentorentje. Een afbeelding uit deze periode werd in 1641 vastgelegd op een gravure in de Flandria Illustrata van Sanderus. In 1752-53 werd het stadhuis verbouwd in Lodewijk XV-stijl met een bepleisterde gevel, maar na dit korte intermezzo kreeg het in 1891 een neogotische verbouwing. Architect Pieter Langerock baseerde zich op de afbeelding van Sanderus uit 1641. De burgerlijke trouwplechtigheden gaan door in de oude schepenzaal op de eerste verdieping. Hier hangt nog een oud gerechtigheidstafereel uit 1525 met het Laatste Oordeel met de zeven hoofdzonden. Dit herinnert aan de periode toen het schepenhuis nog een rechtbank was. Gemeenteraadszittingen vinden plaats in de Raadzaal op de tweede verdieping. De voormalige lakenhalle op de benedenverdieping is overkluisd met gotische kruisribgewelven en maakt deel uit van het toeristisch infokantoor.

De Gavers

De Gavers is een recreatiedomein in de Belgische stad Geraardsbergen. Het is een provinciaal domein in de provincie Oost-Vlaanderen. Het domein ligt ten noordoosten van het stadscentrum, langs de Dender in de deelgemeente Onkerzele. Het domein ligt rond een 20 ha grote waterplas. Het biedt ruimte voor wandelen of fietsen, en het heeft een strand en een sport- en recreatiecomplex en enkele terrassen en cafetaria's. Daarnaast bevinden er zich ook een camping, trekkershutten, bungalows en een jeugdherberg.

Raspaillebos

Op de flanken van de Bosberg, geprangd tussen de valleien van de Dender en de Mark, ligt het Raspaillebos. Het landschap combineert de steile trekken van de Vlaamse Ardennen met de zachte glooiingen van het Pajottenland.

Het Raspaillebos is een natuurgebied in de Vlaamse Ardennen in het zuiden van Oost-Vlaanderen. Het bos ligt in de gemeente Geraardsbergen, vlak bij de provinciegrens met Galmaarden. Je kan hier wandelen dat het een lieve lust is. Als overblijfsel van het grote Kolenwoud, vormt het Raspaillebos een geheel met het Moerbekebos, het Karkoolbos en het Kluisbos. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het gebied zo goed als kaalgekapt. Toch was het nooit cultuurland, zodat het zijn plantenrijkdom behield. Wandelen in het Raspaillebos biedt voor elk wat wils. De zuidrand van het Raspaillebos is één groot bronamfitheater. Overal in de hellingknikken sijpelt kalkrijk water uit de bodem en ontspringen beekjes. Hier ontwikkelde zich rijke flora die in het voorjaar een lappendeken vormt van blauw, wit en geel. Op de top van de Bosberg heb je dan weer een schitterend uitzicht over de Dender- en Markvallei. Een weids panorama met tientallen kerktorens strekt zich uit tot aan de Brusselse horizon.

Vanaf het vroege voorjaar tot in de late lente kleurt het bos geel, wit en paars met wilde narcis, bosanemoon, maagdenpalm, boshyacint en daslook. Het frêle voorjaarsgroen van de beuken verandert in de zomer naar diepgroen en wordt gelig bruin in de herfst. Vooral langs de bosdreven schept het hakhoutbeheer een ideaal milieu voor zeldzame bosvlinders, zoals iepenpage, eikenpage en kleine ijsvogelvlinder. Ook keizersmantel, grote weerschijnvlinder en boswitje doen hier dartele zomerdansjes. Via kleine ingrepen langs de bronbeken krijgt ook de vuursalamander nieuwe kansen. Overdag verstopt de salamander zich onder stenen, boomstronken of in oude muizenholen. Jagen doet hij ’s nachts. Alleen bij regen kan je hem overdag zien.

Arduinbos

Het Arduinbos is een natuurgebied aan de rand van de Vlaamse Ardennen in Zuid-Oost-Vlaanderen. Het natuurgebied ligt op het grondgebied van de stad Geraardsbergen in deelgemeente Overboelare. Het natuurgebied ligt dicht bij het Boelarebos, de Hoge Buizemont en natuurreservaat de Rietbeemd op de grens met de provincie Henegouwen (Twee-Akren). Het bos is Europees beschermd als onderdeel van Natura 2000-habitatrichtlijngebied 'Bossen van de Vlaamse Ardennen en andere Zuid-Vlaamse bossen'. Het Arduinbos is een loofbos met voornamelijk beuk.

Kluysbos

Het Kluysbos is een natuurgebied in het Vlaams-Brabantse Galmaarden. Het 15 hectare grote bos ligt aan de vallei van de Mark in het Pajottenland, vlak bij de Bosberg op de grens met de Oost-Vlaamse Vlaamse Ardennen. Het bosgebied sluit bovendien aan op het Raspaillebos, Moerbekebos en Karkoolbos. Het heuvelende bronloofbos wordt beheerd door 'vzw De Mark' (Natuurpunt afdeling 'Markvallei') en bestaat voornamelijk uit eik, beuk, kastanje en els. Het Kluysbos wordt gekenmerkt door voorjaarsbloeiers zoals bosanemoon, wilde hyacint, daslook en dotterbloem. In het Kluysbos leeft onder andere Brandts vleermuis, gewone dwergvleermuis, laatvlieger, buizerd, sperwer, koekoek, middelste bonte specht, braamsluiper, grauwe vliegenvanger, boomklever, glanskop, matkop, sleedoornpage, oranje zandoogje, bruin zandoogje. Het Kluysbos is erkend als Europees Natura 2000-gebied (Bossen van de Vlaamse Ardennen en andere Zuid-Vlaamse bossen) en maakt deel uit van het Vlaams Ecologisch Netwerk.