Op verkenning door vallei van de Poekebeek

Start aan koetshuis in kasteeldomein van Poeke.

We wandelen door en rond het kasteeldomein en het natuurgebied vallei van de Poekebeek (Natuurpunt).

Meer info: https://www.natuurpunt.be/natuurgebied/poekebeekvallei

Welkom in de vallei van de Poekebeek

Welkom bij Natuurpunt! Op deze wandeling van 7 km nemen we je mee door het stroomgebied van de Poekebeek. Dat loopt van op het plateau van Tielt naar Nevele en het bevat heel wat natuurparels. Centraal in het gebied ligt het historische Kasteeldomein van Poeke. Dat heeft het uitzicht van een laat 19de-eeuws adellijk landgoed. De oudste bronnen doen echter vermoeden dat er al in de 12de eeuw een woonsite was rond het huidige kasteel. Langs de Poekebeek zorgt Natuurpunt voor de bescherming en het beheer van enkele waardevolle bosjes en graslanden. We stellen ze tijdens deze wandeling graag aan je voor. Natuurpunt Aalter wenst je een fijne tocht langs erfgoed en natuur!

Start

Je start aan het gebouw links naast de ingang van het park. Dit voormalige koetshuis (1) en de woning zijn opgetrokken in neo-Vlaamse renaissancestijl in het derde kwart van de 19de eeuw. Momenteel bevinden er zich een klein bezoekerscentrum, een vergaderlokaaltje en sanitaire voorzieningen. Achter het gebouw vind je een grote ommuurde moestuin (2). De muren, gebouwd met kalkmortel, herbergen een boeiende kalkflora. Je vindt er onder meer eikvaren, muurvaren en steenbreekvaren. Je begint je wandeling in de statige lindedreef (3) , aangelegd in 1872. Onder de bomen tref je een typische stinzenflora aan. Dat is een Hollandse naam voor bol-, knol- en wortelgewassen die vanaf de 16de eeuw werden aangeplant in landgoederen, boerenhoven, pastorietuinen en dergelijke. Het sneeuwklokje en de Italiaanse aronskelk zijn bekende voorbeelden. Je stapt verder en komt dichter bij het Kasteel van Poeke (4) , een waterkasteel waarvan de kern dateert van 1750. Het werd aangepast en geromantiseerd in 1872. In die periode werd ook de Franse tuin aangelegd. Je merkt de strakke kaders van buxushaagjes, die momenteel sterk bedreigd worden door de buxusmot. De laatste barones, Inès Pycke de Peteghem, schonk het kasteel in 1955 aan een religieuze gemeenschap. De gemeente Aalter kocht het domein aan in 1977. Recent werd het terug verkocht aan de Vlaamse overheid (Toerisme Vlaanderen) voor één symbolische euro. Verderop aan je linkerkant leidt een dreef naar het centrum van Poeke. Links werd een hoogstamboomgaard aangelegd en rechts bevond zich ooit de woning van de tuinier met een prachtige serre. Beide zijn verdwenen. De kelder van de woning werd bewaard en is nu ingericht als vleermuizenkelder. In de zomer kan je boven de slotgracht de typische vlucht van watervleermuizen bewonderen, terwijl de dreven een ideale biotoop vormen voor de rosse vleermuis.

Eigen elektriciteit

Je keert terug naar de dreef en ziet vóór je een merkwaardig gebouwtje (5). Hier bevond zich de jachthondenkennel van de kasteelheer. Binnen is er een oude bakoven. Links zie je een klein bouwseltje. Dat heet in de volksmond ‘het carburekot’. Poeke werd slechts laat op het elektriciteitsnet aangesloten. Dat leidde tot frustratie bij de heren van Poeke. Ze vonden een alternatief systeem door gas (ethyn) te produceren met behulp van caliumcarbide. Die gasproductie moest gebeuren op een behoorlijke afstand van alle vuurhaarden. Het gas werd via een leiding onder de wal naar het kasteel gevoerd. Zo kon het van verlichting voorzien worden.

Bloementapijt

Je wandelt verder in de heraangelegde dreef. Links bevinden zich vochtige graslanden (6) die aan de klassieke landbouw onttrokken zijn en nu opnieuw beheerd worden als hooiweide, zoals decennia geleden. Kunstmatige bemesting en pesticiden worden niet gebruikt. In juni wordt het perceel gemaaid, in het najaar begraasd. De enige bemesting is afkomstig van de periodieke overstromingen en de uitwerpselen van de grazers. Tijdens de maand april zien deze hooiweiden paarswit van de pinksterbloemen. Ook de echte koekoeksbloem heeft haar plekje teruggevonden en allerlei insecten vinden er een eldorado. Het oranjetipje, een prachtig vlindertje dat zijn eitjes aflegt op pinksterbloem of look zonder look, zal je hier in het voorjaar heel talrijk aantreffen.

De otter in Poeke

Je stapt nu verder tot aan het brugje over de Poekebeek (7). De meanderende Poekebeek ontspringt op het Plateau van Tielt en was tot in de jaren ‘60 van vorige eeuw een schitterende laaglandbeek. Oude foto’s tonen een botanische weelde met o.a. pijlkruid, gele plomp, drijvende fonteinkruiden. De Poekebeek was ook zeer visrijk. Vandaar dat de otter hier nog voorkwam in die tijd. Kort daarna heeft industriële en agrarische bedrijvigheid echter korte metten gemaakt met deze biodiversiteit. In de jaren ‘70 was de beek veranderd in een stinkende, zwarte waterloop. Gelukkig hebben saneringswerken de waterkwaliteit enigszins hersteld. Periodiek wordt het water nu van de Poekebeek via de Oude Kale en de Lieve naar Kluizen afgevoerd, waar het een bron is voor de drinkwaterproductie. Een verdere verbetering van de waterkwaliteit blijft noodzakelijk voor het ecologisch evenwicht van de vallei. Voornamelijk de mestdruk van de intensieve landbouw blijft voorlopig een grondig herstel verhinderen, waardoor waterplanten en vis zeldzaam blijven. Er is echter hoop. Aan de monding van de Poekebeek werden al blankvoorn, riviergrondel, bermpje,… waargenomen. Hopelijk slagen deze soorten erin om zich voorgoed te vestigen in de Poekebeek. Voor de terugkomst van de otter, die recent op verschillende plaatsen in Vlaanderen opnieuw waargenomen werd, zijn echter nog heel wat inspanningen nodig.

Hakhout

Je stapt verder in de dreef en komt in een van de oudste bosbestanden (8). Hier werd eeuwenlang een strak hakhoutbeheer toegepast. Om de acht jaar werden de hakhoutstoven gekapt. Het kleinhout werd in ‘bossen’ of ‘facelen’ gebonden om de bakoven te stoken. De grachten werden gereinigd, klimplanten verwijderd en alle dood hout opgeruimd. Resultaat was een weelderige voorjaarsflora, bestaande uit slanke sleutelbloem, speenkruid, klaverzuring, gele dovenetel en bosanemoontjes. Dankzij een degelijk beheerplan wordt dit hakhoutbeheer weer uitgevoerd: een samenwerking tussen de gemeentelijke groendienst en vrijwilligers, die het hout gratis mogen meenemen.

Drevenpatroon

Je neemt de eerste dreef (9) links en passeert enkele monumentale eiken en populieren. Het kasteeldomein wordt doorsneden door veel mooie dreven. De rechte dreven zijn aangelegd in de 18de eeuw. In de 19de eeuw werd onder invloed van de Engelse landschapsstijl gekozen voor aanvullende gebogen dreven. Zeker de populieren vallen op. We zien deze ‘scheefgroeiers’ steeds minder in het open landschap. Het zijn nochtans ecologisch waardevolle bomen. Daarna stap je door een platanendreef. Voor de poort sla je rechtsaf en wandel je langs een weiland aan je rechterzijde en een mooie bosrand aan je linkerzijde. Je stapt nogmaals over de Poekebeek en dan verder door het bos. Iets verder passeer je voor het eerst de mooie brede dreef (10) met een mooi zicht op de achterzijde van het kasteel. Je loopt verder rechtdoor over een kronkelend pad (11). Iets verder kom je terug op een dreef (12), waar je linksaf gaat. Daarna, voorbij een (droge) bospoel, sla je rechtsaf terug een kronkelend pad in. Op einde kom je op een dreef die iets lager ligt. Door het veelvuldig gebruik van deze dreef trad erosie op en ligt de dreef wat lager in het landschap. Je stapt naar links en verlaat via de Lotenhullepoort (13) het kasteeldomein.

Op de grens van kouter en vallei

Je slaat linksaf de Breestraat in en volgt ze ongeveer 400 m. Aan het kerkhof van Lotenhulle sla je links de Barelstraat (14) in. Deze weg volg je een goeie 1,5 km. Je wandelt hier hoofdzakelijk op de grens van kouter en vallei. De kouter is iets hoger gelegen. Dit maakt deze gronden geschikt voor akkers. De vallei aan onze linkerzijde is lager gelegen. Deze gronden zijn veelal te nat voor akkerbouw en vormen daar een mooi graslandcomplex. In het verleden waren deze percelen nagenoeg allemaal omringd door knotbomen. Natuurpunt heeft op een aantal percelen al voor herstel van de knotbomen gezorgd. Aan Baarlaars sla je terug linksaf.

Samenvloeiing van de Wantebeek en de Poekebeek

Je stapt nu terug richting de vallei en komt al snel aan de eerste waterloop. Dit is de Wantebeek (15), die in Doomkerke ontspringt. In de vallei van de Wantebeek liggen waardevolle bossen zoals de Slangebossen en de Vorte Bossen. Tweehonderd meter verder kom je weer aan de Poekebeek, die haar bron heeft in Tielt (16). Afwaarts Baarlaars vloeien de Wantebeek en de Poekebeek samen (17).

Natuurpunt streeft ernaar om de natuurkwaliteit van de valleigebieden van de Wantebeek en de Poekebeek verder te versterken. Recent heeft Natuurpunt het perceel rechts van de weg, net voor de Poekebeek aangekocht (18). Deze winter plannen we de aanleg van twee poelen op dit perceel en de aanplant van een nieuw bos.

De voorbije periode stonden de Poekebeek en de Wantebeek zeer droog, en dat was nagenoeg de volledige zomer het geval. Te lage grondwaterstanden zorgen voor een beperkte voeding van de waterlopen. Daarnaast wordt heel wat water uit deze waterlopen gecapteerd voor de intensieve landbouw in het stroomgebied. Een belangrijke uitdaging is om deze verdroging van de waterlopen en de vallei te voorkomen. De droge omstandigheden staan in contrast met periodes met veel neerslag. Bij hevige neerslag overstroomt de vallei van de beide beken. Het is zeer belangrijk dat deze natuurlijke overstromingsgebieden behouden blijven. Ze helpen wateroverlast in bebouwde gebieden te voorkomen. Bij overstromingen kun je wintertaling, krakeend en kievit in de vallei bewonderen.

Je volgt de weg naar links en stapt nu in de Grensstraat (19). De straatnaam verwijst naar de grens tussen Oost- en West-Vlaanderen, tussen Aalter en Ruiselede. De eigenlijke grens wordt gevormd door de Poekebeek.

Langs trage wegen

Je volgt de Grensstraat tot aan de Molenhoekkapel (20). Net voorbij deze meer dan 150 jaar oude kapel sla je linksaf de trage weg in. Dit voetpad werd een paar jaar geleden hersteld door de gemeente Ruiselede. Een verder herstel van trage wegen in de vallei van de Poekebeek is wenselijk. Het zou de aantrekkingskracht van het gebied voor wandelaars ongetwijfeld vergroten.

Aan je linkerzijde zie je een aantal bosjes (21). Ze zijn al ongeveer 10 jaar eigendom van Natuurpunt. We laten de bosjes spontaan ontwikkelen. Ze zijn niet toegankelijk en vormen op die manier een belangrijk rustgebied voor o.m. bosuilen en reeën.  Op het einde van de Parkstraat ga je linksaf het Boterstraatje in.

Rechts zie je de achterzijde van het Kasteeldomein van Poeke. Links ligt een grasland met een brede houtkant en een poel (22). Dit is één van de percelen waar Natuurpunt de voorbije jaren voor natuurherstel gezorgd heeft. Daarna kruis je nogmaals de Poekebeek. Recent kon Natuurpunt ook het perceel links voorbij de Poekebeek (23) aankopen. Ook op dit perceel willen we knotbomen of houtkanten aanplanten en één of meer poelen graven. Voor het beheer van deze percelen werken we samen met landbouwers uit de buurt.

Zevensterre

300 m verder vind je rechts een klein poortje. Je gaat door dit poortje terug het kasteeldomein binnen. Al snel kom je op de brede dreef met de mooie zichtas uit. Je komt hier aan de ‘zevensterre’ (24) . Ze werd in de 18de eeuw door de kasteelheer aangelegd. Vanaf deze plek kon hij o.m. de kerk van Poeke, Lotenhulle, Ruiselede en Aalter zien. De overige dreven in het domein waren evengoed gericht op artificiële elementen uit het omliggende landschap, zoals de korenwindmolen van Poeke en Lotenhulle. Niet alle zichtassen zijn behouden. Aan de zevensterre ga je naar links door een mooie eikendreef. Je kruist een andere dreef en stapt verder tot aan een meer slingerend pad (25). Daar ga je rechtsaf. Je komt langs twee majestueuze eiken, overlevenden uit het oorspronkelijke park, aangelegd in de 18de eeuw. Je kruist opnieuw de Poekebeek (26). Hier heb je kans om een ijsvogeltje of een grote gele kwik te zien. Die laatste wordt regelmatige als broedvogel gespot in het park.

Engelse tuin

Je stapt nu eventjes tot achter het kasteel en hebt daar een mooi uitzicht op de achtertuin van het kasteel (27). Deze Engelse tuin werd in de 19de eeuw aangelegd. De tuin telt nog enkele oorspronkelijke parkboomsoorten met een leeftijd van ongeveer 125 jaar. Het is duidelijk dat de kasteelheer in die tijd wilde pronken met deze uitheemse bomen. In het grasland zijn er nog soorten zoals gewoon reukgras, gewone rolklaver, kantig hertshooi, grasmuur, margriet en bosbies.

Via de achterkant van het kasteel stap je opnieuw de lindedreef in en kom je terug aan je vertrekpunt. We hopen dat je van de tocht hebt genoten!

Onze activiteiten
Neem je graag deel aan geleide wandelingen, onze beheerdagen, een zwerfvuilactie, een stiltewandeling, …? Ga naar www.natuurpunt.be/aalter, je vindt er een overzicht van onze activiteiten.

 

Jouw steun is broodnodig!
Natuurpunt krijgt subsidies, maar moet daarnaast een aanzienlijk deel van de aankopen zelf financieren. Geloof jij ook dat mensen, planten en dieren baat hebben bij mooie en gezonde natuur in onze regio? Dan hopen we op jouw steun om de natuur in de vallei van de Poekebeek verder te ontwikkelen.

Stort je gift op rekening IBAN BE56 2930 2120 7588 BIC GEBABEBB van Natuurpunt en vermeld “PROJECT 6671A – Poekebeekvallei”. Voor giften vanaf 40 euro krijg je een belastingvermindering van 60%.