Windmolen van Banholt

Molenweg 14, Banholt: Windmolen van Banholt

De Windmolen van Banholt stond op het hoogste punt van de huidige gemeente Eijsden Margraten, bij het Eiland van Banholt, en torende hoog boven het landschap uit, op een ideale plek om veel wind te vangen.
In 1847 kocht radenmaken Mathijs Mandervelt van de gemeente Mheer een stuk grond op de Banholterheide, met als doel er een windmolen op te bouwen. Mandervelt verhuurde de windmolen naar alle waarschijnlijkheid aan molenaar Honjet of Hounjet. De molen van Banholt was een lage houten achtkant op een achtkante gemetselde onderbouw van baksteen, een binnenkruier, die het maalwerk van een standaard molen had.
Op een avond dat molenaar Honjet aan het was, had hij gezelschap van ene Cornelis Rademakers, die hem vaker hielp bij het malen van graan en koren. Tijdens het gesprek raakte de kaar boven de maalstenen leeg. Honjet droeg snel een zak naar boven (de molen had geen luiwerk) om de zak in het kaar leeg te schenken. Zijn halsdoek werd daarbij door het steenronsel gegrepen, waardoor molenaar Honjet werd onthoofd. Hoe luguber ook, een ongeval dat op molens geen uitzondering was. Rademaker legde met licht de stenen op elkaar en zette met de prems de molen stil en waarschuwde de familie in het dorp.

De molen was net afgebouwd, of eigenaar Mandervelt verkocht de molen aan de Maastrichtse koopman Hubert Coffin. Na diens overlijden vond op 24 augustus 1866 werd de Banholtse molen uiteindelijk na deling van de nalatenschap toegewezen aan zijn zoon Jan Hubert Coffin uit Maastricht. In 1867 kwam de molen in het bezit van de zus van Coffin, kloosterzuster M.E.H.A. Coffin, alias moeder Hubertina. Zij verkocht de molen in 1873 aan Pieter Honjet, de zoon van de verongelukte molenaar. Met een knecht in dienst zette hij het maalbedrijf van zijn vader voort. De molen brandde in 1877 af. Honjet liet de molen geheel in steen herbouwen, waarbij de molen de later bekende vorm kreeg. In het opgaande metselwerk was een scheiding zichtbaar, die was aangezet juist boven de toog van de twee grote toegangspoorten. De bouw werd in 1877 voltooid. Honjet had nog niet alle kooppenningen aan moeder Hubertina betaald, waardoor hij de molen openbaar moest verkopen. De hoogste bieder was J.J. Coffin, koopman te Maastricht, die namens zij zus, moeder Hubertina, de molen terugkocht van Honjet. Een jaar later verkocht zij de molen weer aan Jan Joseph Honjet, schoenmaker te Banholt.
In 1880 kwam de molen door koop in bezit van molenaar Willem van Houdt, afkomstig uit Klein Genhout (nabij Beek, red.). Waarschijnlijk was hij al reeds de pachter van de Banholtse molen. In zijn huis opende hij tevens een café. Voor het zeven van bloem uit tarwemeel, plaatste hij in de windmolen een bloembuil: een houten machine die in Zuid-Limburgse windmolen nauwelijks voorkwam.

De molen bleef in het bezit van de familie Van Houdt. In de jaren twintig van de twintigste eeuw verslapte de interesse van de molenaar in het malen van granen, mede door de concurrentie door de motormaalderij van Frans (Fraswig) Custers in de Dalestraat. De windmolen van Banholt werd stilgezet en verviel geheel. De romp werd in 1936 en vervolgens in 1959 gedecimeerd en tenslotte ter hoogte van de maalzolder met een kap afgedekt om verder als stal of schuur te dienen.

Foto boven: de herbouwde, bakstenen windmolen van Banholt in volle glorie
Foto beneden: de gedecimeerde molen, die nu als opslagruimte dienst doet

Eijsden-Margraten