Vluchtheuvelkerk

We leven in een tijd vol verandering en onrust. Vandaag dit, morgen dat. Toch zoeken we naar rust en geborgenheid. Iets of iemand waar we ons aan kunnen vasthouden. Waar vinden we dat? De Vluchtheuvel is zo’n plek In Zetten, al zo‘n honderdvijftig jaar. Verscholen tussen het groen van hoge bomen. Een wit gebouw, met een kleine klokkentoren. En daarop wijst een vinger omhoog. Naar boven, naar het hogere. De Vluchtheuvel is een kerkgemeenschap. Maar wel een bijzondere. En met ruimte… Allemaal hebben we talenten, die mag je gebruiken. Ruimte betekent respect voor elkaars inzichten, gevoelens en geloofsovertuiging. Waar ook plaats is voor twijfels. Maar waar we altijd weer op zoek gaan. We willen een plek bieden aan iedereen die mee wil delen in die ruimte, in dat zoeken. De bezoekers van de Vluchtheuvel voelen zich vrij en ongedwongen, maar tegelijkertijd met elkaar verbonden waar dat nodig is. Zo zou je de Vluchtheuvel kunnen typeren. De Vluchtheuvelgemeente komt voort uit de Stichtingskerk van de Heldringstichtingen die al meer dan 150 jaar bestaat. Officieel behoort de Vluchtheuvelgemeente tot de PKN, de Protestantse kerken in Nederland. Ze draagt echter een eigen en oecumenisch karakter.

In 1870 is de Vluchtheuvelkerk in Zetten ingewijd. Maar wat ging daar aan vooraf en hoe ontwikkelde de kerk zich tot de Vluchtheuvelkerk van nu? Lees hieronder de historie rondom de Vluchtheuvelkerk. Met dank aan Dhr. J. Maats voor de tekst.

Ds. Ottho Gerhard Heldring werd in 1804 geboren te Zevenaar, toen Duits, maar sinds 1816 weer Nederlands. Zijn vader was daar predikant. Heldring studeerde theologie aan de Utrechtse Universiteit van 1820- 1826; het burgerlijk rationalisme stempelde de theologie tot deugdenleer, de godsdienst tot een dorre tak aan de boom der wijsbegeerte. Nog lang bleef de godsdienst teveel wetenschap, te weinig een zaak van het hart. In 1826 werd hij predikant in Hemmen in de Betuwe, waar hij bleef tot zijn emeritaat in 1867. Bij het voorbereiden van zijn kerstpreek op de avond voor Kerstmis kwam hij tot het inzicht, dat de weg van den Christen een andere als die der deugd, een weg des geloofs is; het gaat om de gerechtigheid die in Jezus Christus is. Door de gevolgen van een der periodieke overstromingen in dat jaar kreeg hij te maken met de daaruit voortvloeiende ellende en de bittere armoede die er heerste. In vele artikelen en volksboekjes heeft hij het vraagstuk van de armoede aan de orde gesteld en voor het scheppen van werk gepleit. Heldring's naam is voor altijd verbonden aan het werk van de Heldringstichtingen, dat in het naburige Zetten begonnen is. De aanzet hiertoe begon in Gouda, waar hij in 1847 een bezoek bracht aan de vrouwengevangenis; de indrukken die hij daar onderging waren beslissend voor een nieuwe periode in zijn leven. Hem bleek, dat er voor verwaarloosde meisjes geen opvang was, wanneer zij uit de gevangenis ontslagen werden, met als gevolg, dat zij meestal in de prostitutie terecht kwamen. Dankzij een grote inzamelingsactie kon hij in Zetten een bierbrouwerij kopen, die na een verbouwing in 1848 als "asyl Steenbeek" ging fungeren voor de opvang van verwaarloosde meisjes en ex-gevangenen. De eerste directrice was zuster Pietje Voute, die dertig jaar van haar leven benevens haar gehele vermogen aan "Steenbeek" heeft geschonken. Andere slachtoffers van de verpauperde maatschappij werden in de tweede Zettens inrichting opgenomen. In 1856 werd Talitha Kumi opgericht, dat bij de opening onderdak bood aan honderd kinderen onder de 16 jaar. In 1861 opende Bethel zijn deuren voor zedelijk gevaar lopende meisjes boven de 16 jaar. In 1864 kwam de Kweekschool voor Christelijke Onderwijzeressen tot stand, waar meisjes opgeleid werden tot gouvernantes en onderwijzeressen, de eerste in het land op christelijke grondslag, die er zonder staatshulp moest zien te komen. Met al dit werk bleef Heldring als predikant van Hemmen werkzaam tot zijn emeritaat in 1867; in dat jaar kreeg hij in Zetten een eigen directeurswoning. Zijn werk werd bekroond met de bouw van een gestichtskerkje als middelpunt: de Vluchtheuvelkerk. De gedachte de kerk op een hoge, speciaal daartoe opgeworpen terp te doen verrijzen (ook wel vluchtkerkwoerd genoemd, zie boek Veilige oorden bij hoog water pag 126-129), ging terug tot het jaar waarin Heldring de pastorie in Hemmen betrokken had en toen het water bij de zoveelste dijkbreuk ook de pastorie omspoelde (1827). Op de zwaar geplafonneerde zolder kon aan 300 mensen onderdak worden geboden. Het ontwerpen van de heuvel werd voor fl 4600 (gulden) aanbesteed met glooiingen over een halve bunder, uitgestrekt en 1.30 Ned. el boven de hoogste waterstand bij de dijkdoorbraak in 1800 gemeten. In 1870 werd de Vluchtheuvelkerk ingewijd; op het klokketorentje staat als windwijzer een hand, die naar boven wijst. In 1897 is de kerk uitgebreid met een westvleugel. 

N.B.: Voor de meeste gegevens is geput uit het boek "In Gods Naam - Acht levens voor anderen - van Johan Winklier, verschenen bij de N.V. Arbeiderspers te Amsterdam in 1950. Verder is gebruikgemaakt van de publicatie "Hoog water in de Betuwe" van mevrouw I. Hittema opgenomen in een van de nummers van de INZET Zetten-Hemmen.

De Vluchtheuvellaan is elke dag tussen 19:00 uur en 8:00 uur afgesloten voor passanten.

routeburo