Dartheide en Darthuizerberg

Natuurgebied Dartheide is een 53 hectare groot bosgebied op de steile helling van de 47 meter hoge Darthuizerberg. De naam Dartheide is een samentrekking van het nabijgelegen buurtschap Darthuizen en de heidevelden die hier vroeger lagen. In de 18e eeuw zijn er naaldbomen op de heuvel geplant.

Voor 1932 maakt Dartheide deel uit van het landgoed Darthuizerberg, dat op haar beurt ontstaan is uit het landgoed Nieuw Broekhuizen. In 1820 bouwt Cornelis Jan van Nellesteyn, eigenaar van kasteel Broekhuizen in Leersum, hier villa 'Nieuw Broekhuizen'. De villa doet dienst als jachthuis en heeft het model van een chalêt, dat in de volksmond dan ook het 'Zwitserse Huis' genoemd wordt. Naast het chalêt legt hij een kleine Engelse landschapstuin aan. Na verkoop wordt de villa in 1873 omgebouwd tot herberg, die begin 1900 weer wordt afgebroken. Dan laat bankier Daniël François Scheurleer een nieuw landgoed in neo-renaissancestijl bouwen. Hij legt een grote tuin aan met een door lindebomen omgeven tennisbaan, een doolhof, een hertendrinkplaats en vlakbij een theekoepel. In 1932 wordt het landgoed opgedeeld en verkocht. Zevenhonderd meter oostelijker, op een steil pad nabij de in de voorlaatste ijstijd gevormde Darthuizerpoort -een ijssmeltwaterdal dat de Utrechtse Heuvelrug in de breedte doorsnijdt- wordt met kokosmatten de eerste kunstskibaan (1910) in Nederland aangelegd. Deze heeft tot 1940 bestaan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vorderen de Duitsers de villa en direct na de oorlog zitten er Canadezen in. In 1966 koopt een bank het landgoed en laat alles slopen om er een opleidingscentrum te bouwen. Door de sloop van de fundamenten verliest ze echter onbedoeld het recht om herbouw te mogen plegen. 

In 1975 krijgen Dartheide en de Darthuizerberg de status van natuurgebied. De theekoepel, nu een rijksmonument, is het enige overgebleven gebouw op dit terrein.

Rieno ✅ Routes