Stoomgemaal Teylingens

Stoomgemaal Teylingens is een voormalig stoomgemaal tussen Kamerik en Woerden. Het uit 1871 stammende gemaal pompte water via de Kamerikse Wetering richting Oude Rijn. Het bemalingsgebied van het gemaal Teylingens beslaat de polders 's-Gravesloot, Groot-Houtdijk, Kamerik-Mijzijde en Kamerik-Teylingens. Het gebouw bestaat uit een afzonderlijke machinekamer en ketelruimte en bijzonder is dat het oorspronkelijke stoomgemaal nog aanwezig is. Het stoomgemaal is industrieel erfgoed en opgenomen in het register van rijksmonumenten. Het gemaal werd vernoemd naar de polder Teylingen waar het in staat. De polder is op zijn beurt vernoemd naar het geslacht Van Teylingen. Diederik Gregorius van Teylingen was Heer van Kamerik van 1752 tot 1837.

Voor de bouw van het Teylingens stoomgemaal hielden windmolens de polders droog. In de 15e eeuw werden voor het eerst windmolens geplaatst op de oeverwal van de Oude Rijn om het teveel aan water uit het gebied weg te malen. Vanaf 1615 gebeurde dit op de plaats waar later het stoomgemaal zou worden gebouwd door de Kamerikse molen, die maalde met behulp van een waterrad het water uit de Kamerikse Wetering naar de Oude Rijn. In de tweede helft van de negentiende eeuw werd besloten de windmolen te vervangen door een stoomgemaal. Boote de Vries uit Wilnis maakte het ontwerp voor het bouwwerk. Kenmerkend voor zijn stijl zijn de 'wenkbrauwen' boven de ramen.

Bij het ketelhuis van het gemaal werd een schoorsteen van 21 meter hoog gebouwd. De ketel en de stoommachine werden gegoten door ijzergieterij De Prins van Oranje die gevestigd was in 's Gravenhage. Het stoomgemaal kwam in 1871 gereed. 

De vrijstaande schoorsteen is ondergronds met het ketelhuis verbonden. Naast het gemaal zijn restanten van een sluis te vinden. In de Kamerikse Wetering werd in 1911 de houten sluis vervangen door beton met ijzeren hangwerk voor de sluisdeuren en hardstenen afdekplaten. Eind zestiger jaren is ze buiten gebruik gesteld en met afval, puin en zand dicht gestort. Restanten van de sluis zijn nog zichtbaar.

Tot 1907 bleef het gemaal op de oorspronkelijke wijze functioneren. Toen was door de zakking van de polder een extra verlaging van het waterpeil nodig. Dat betekende meer werk voor de pomp en meer capaciteit in de aandrijving. Een grote renovatie – vernieuwing werd uitgevoerd. Het scheprad werd vervangen door een centrifugaalpomp. Een nieuwe stoommachine, een 80 pk tandem-compoundstoommachine, werd geleverd en geïnstalleerd door machinefabriek Hoogenlande vh Pannevis en Zn. te Utrecht. Het machinegebouw van het gemaal bleef vrijwel ongewijzigd, wel werd de schoorsteen met 5 meter verlaagd tot 14 meter wegens bouwvalligheid. Elektrificatie volgde in 1953. De houten kolenloods is daarna gesloopt.

Een stichting heeft het beheer van het gemaal overgenomen van het Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden. Het voledige gebouw is in 2015 volledig gerestaureerd zijn door de stichting, toen is de oude kolenloods weer opnieuw opgebouwd. Het enige dat nog ontbreekt is de ketel nog, maar de rest van gemaal zal weer dienst doen als toeristische attractie. De stichting wil in 2021, het 150-jarige bestaan, een stoomketel plaatsen. Dan is het stoomgemaal Kamerik Teijlingens het negende en laatste op stoom werkende gemaal in ons land. 

Het gemaal is gewoonlijk alleen op zaterdagochtend van 09.00u t/m 13.00u te bezoeken, maar voor groepen is het mogelijk andere afspraken te maken. De toegang is gratis en meer informatie kunt u vinden op de site van de stichting

routeburo