Tolhuis bij Havezathe De Klencke

't Tolhoes is in 1820 gebouwd met de dubbelfunctie van boerderij en tolhuis. Jonker mr. Derk van der Wijck is dan eigenaar van havezate De Klencke en bezig met het ontginnen van de heidevelden van het Klenckerveld. De heidevelden zijn nog onbegaanbaar, daarom laat hij er een weg aanleggen.

Ontginningsboerderij 't Tolhoes krijgt de taak tol te innen voor het gebruik van de weg. De boerderij is karakteristiek voor de Drentse landelijke bouwstijl in het begin van de 19e eeuw. Het is een hallenhuis met achterbaander, de grote inrijdeuren in de achtergevel. Typerend voor de bouwtijd zijn de schuifvensters met roedenverdeling en luiken in de voorgevel. In het achterhuis zitten gietijzeren halfronde stalramen. Deze kwamen eind 19e eeuw op de markt en zijn hier in 1875 aangebracht. De schuur naast de boerderij, in Drenthe aangeduid als 'bijschuur', heeft rieten gevelbekleding. Op het voorerf staat een waterput met haal en er ligt erf-verharding van flinten (veldkeien).

Een uilenbord, of in het Drents 'oelebret', is een driehoekig houten bord aan het uiteinde van een dak. Het dient voor ventilatie en beschermt tegen inregenen. In het midden zit een gat waardoor kerk- en steenuilen in en uit kunnen vliegen. Zij houden de schuren vrij van muizen.

Tol heffen komt tot ver in de 20e eeuw veel voor in Nederland. Tot de komst van de auto zijn (goed begaanbare) wegen schaars. Daar waar wegen grootgrondbezit kruisen, pikt de grondeigenaar graag een graantje mee door het heffen van tol, vaak in ruil voor onderhoud van een weggedeelte. Al die kleine tollen zijn nu verdwenen, maar de tolhuizen zijn vaak nog goed herkenbaar aan hun ligging zeer dicht langs de weg.

routeburo