Montjuïc

Pierre Méchain maakte zijn beroemde rekenfout bij het bepalen van de meter tijdens zijn metingen in en rond Barcelona, specifiek hier vanuit het fort op de heuvel Montjuïc. Bij het bepalen van de exacte breedtegraad van dit zuidelijke eindpunt van de Franse meridiaanboog ontdekte hij discrepanties in zijn astronomische waarnemingen, die hij probeerde te verdoezelen of te corrigeren, maar wat hem mentaal zwaar belastte en leidde tot een fout in de uiteindelijke meting. Deze fout — een kleine afwijking van ongeveer 0,2 millimeter per meter — zit nu nog steeds in de definitie van de oorspronkelijke meter.

De meting op Montjuïc was een cruciaal onderdeel van de expeditie die in de 18e eeuw werd uitgevoerd om de meter te definiëren als een standaardlengte gebaseerd op een natuurlijk fenomeen. Dit gebeurde in het kader van het bepalen van de lengte van de meridiaanboog tussen het noordelijke punt in Dunkerque (Noord-Franse kust) en het zuidelijke punt in de buurt van Barcelona, dat de basis moest vormen voor de nieuwe internationale lengtestandaard.

Hier is hoe de meting op Montjuïc precies in dit proces paste:

1. Doel van de expeditie:
   De Franse wetenschappers Jean-Baptiste Delambre en Pierre Méchain kregen de taak om de lengte van de meridiaanboog tussen Dunkerque (Noord-Frankrijk) en de zuidelijke grens bij Spanje te meten. Door de lengte van de boog over een bekende hoek van de aardbol (een breedtegraadverschil van 1 graad) te bepalen, kon men berekenen hoe lang een hele meridiaan was — dit diende daarna als basis voor de definitie van de meter.

2. Rol van Montjuïc in Barcelona:
   Montjuïc, een heuvel in Barcelona, werd gebruikt als het zuidelijke fijngemarkeerde referentiepunt of "bench mark" voor het meten van de meridiaanboog. Dit punt was het zuidelijkste van de geodetische lijn die men wilde meten. Méchain en zijn team gebruikten astronomische waarnemingen op Montjuïc om nauwkeurig de breedtegraad vast te stellen, zodat ze de afstand tussen deze plek en de noordelijke referentiepunt precies konden bepalen.

3. De meetmethode:
   Het idee was het triangulaire netwerk van punten tussen het noorden en zuiden door middel van hoekmetingen met theodolieten en andere meetinstrumenten te bepalen, waardoor men uiteindelijk de afstand kon bepalen tussen de twee breedtegraden. Door de geografische positie van Montjuïc nauwkeurig te kennen en metingen uit te voeren, kon de lengte van de boog tussen Montjuïc en het noordelijke punt berekend worden.

4. Effect op de meterdefinitie:
   Nadat deze lengte was bepaald, werd de meter gedefinieerd als één tienmiljoenste deel van de afstand van de Noordpool tot de evenaar langs de meridiaan door Parijs — de lijn waarvan Montjuïc het zuidelijke meetpunt was. De metingen van Montjuïc waren dus essentieel om de totale lengte van deze meridiaanboog vast te leggen en daarmee de schaal van de meter te bepalen.

5. Probleem met de meting:
   Méchain ondervond bij Montjuïc moeilijkheden met astronomische waarnemingen, wat later leidde tot een meetfout die de definitieve waarde van de meter iets beïnvloedde. Deze meetfout zorgde voor controverse, maar werd nooit volledig gecorrigeerd.

Pascal Brackman