Aarschot en architectuur. Een belle epoque woning met zeldzaam tegelkeramiek

(Statiestraat 51)

Volgens de gevelsteen werd dit huis gebouwd in 1904 en heeft het geallieerde bombardement van mei 1944 goed doorstaan. Op 2 februari 1924 wordt de woning gekocht door de grootvader van Brigitte Raskin, namelijk Joannes Amandus Raskin. Het gezin heeft 10 kinderen en na de dood van vader Raskin wordt de woning bij het begin van de oorlog, namelijk op 11 oktober 1940, bij erfenis toebedeeld aan Anna Maria Gerardina Mathildis Raskin (°Stevoort 11/2/1896), onderwijzeres te Aarschot.

De architect kennen we niet.

Wat valt hier op?

De woning is een fraai voorbeeld van huizen die op het einde van de 19de eeuw tot aan de Eerste Wereldoorlog werden gebouwd. Wat het asymmetrisch gevelplan betreft, primeert hier een schijnbaar zelfstandig huis van drie traveeën met de ingangsdeur. Daarnaast zien we een ietwat naar achter geschoven vierde travee.

Het geheel doet met de trapgevel een beetje ‘middeleeuws’ aan. De inspiratie komt uiteraard uit onze middeleeuwse huizen, maar verder is er eigenlijk geen gelijkenis. Wel zit achter deze topgevel nog een bijna volwaardige kamerruimte, getuige de drie vensters. Dit in tegenstelling tot het huis er naast, waar de trapgevel zo goed als louter decoratief is. Er zijn zowel pinakels als metsellijsten.

De middeleeuwse speklagen zijn hier vervangen door lagen van gekleurde baksteen, namelijk geel en blauw. Vooral het blauw valt op en accentueert niet alleen de lagen, maar vooral de vormen rond de bogen omheen de ramen.

Er is een zwaar ondersteund balkon, met smeedijzer,. Omdat het smeedijzer is en dus met de hand gemaakt, is het relatief eenvoudig. Maar het kan ook complexer, zoals het balkon van het huis hiernaast.

De gevel bestaat hoofdzakelijk uit rode baksteen in een courant kruisverband. Er is een zware hardstenen plint, bestaande uit ‘blokken’ die op een verschillende manieren bewerkt zijn. Er zijn hardstenen waterlijsten.

Er is een kelderverdieping, waarschijnlijk over gans het huis, getuige de kelderramen, maar er is hier geen bel-etage. Toch is er een opstapje naar de gelijkvloerse ruimtes.

De muuropeningen zijn in verhouding hoog. De ramen zijn getoogd. Boven de deur hebben we een bovenlicht in een hoefijzervorm die sterk aan de invloed van art nouveau doet denken.

Verder vallen ons de heel bewuste uitsparingen op waarin tegeltableaus met een figuratieve afbeelding, zwaar omkaderd.

In het laatste kwart van de 19de eeuw zijn er architecten die pleiten voor meer kleur in de gevel. Om dit te realiseren zijn er verschillende mogelijkheden. In eerste instantie is het om gekleurde baksteen te gebruiken. De baksteenindustrie kende in die periode een hoge vlucht, zowel naar automatisering als naar technieken. We hebben reeds gezien dat de gele en de bruine baksteen tijdens het interbellum vaak wordt gebruikt voor de gevel in rijhuizen of zelfs voor de volledige bouw van vrijstaande woningen. We hebben net voorbeelden gezien van gele en witte steen voor de volledige art-nouveaugevel. In de – al dan niet eclectische - huizen van de belle epoque worden ook vaak gekleurde bakstenen gebruikt, niet zelden in patronen of grotere kleurvlakken. Geel lijkt favoriet te zijn, maar er worden ook accenten gelegd met blauwe en groene bakstenen. Deze bakstenen konden niet alleen ‘onbehandeld’ mat zijn, maar ook geglazuurd.

Daarnaast ontwikkelde zich in de tweede helft van de 19de eeuw een keramiekindustrie die eveneens producten aanleverden voor de bouw. Doe ontwikkelden onder andere zijn de tegeltableaus met figuratieve afbeeldingen die in een gevel konden worden opgenomen. Hier zien we meerdere van die tableaus, zonder enige twijfel geproduceerd door de Manufacture de Céramiques – Majoliques de Hasselt. Op een van de afbeeldingen zien we de orleanstoren. Trouwens het ganse beeld lijkt op de talrijke postkaarten die van deze site gemaakt werden. Het is dan ook waarschijnlijk dat dit tableau op maat werd gemaakt. Dat was in die periode geen zeldzaamheid.

Jan Rymenams