Kasteelhoeve. Feodale macht in Thon.

In de hoofdstraat, in de onmiddellijke nabijheid van de kerk, staat de kasteelhoeve van Ton. Het is een groot omheind en witgekalkt geheel. Reeds van in de 14de eeuw werd het vermeld als de zetel van een heerlijkheid. In de 16de en 17de eeuw ontwikkelde de versterking zich vanuit de middeleeuwse vierkante donjon. Wat we vandaag van deze toren zien is een 19e-eeuwse verbouwing.

Ook de kasteelhoeve heeft in de loop der eeuwen verschillende wijzigingen ondergaan om haar huidige uitzicht te verkrijgen.
Aan de oostkant zien we het 16e-eeuwse bakstenen woonhuis met twee verdiepingen. Twee ramen vallen op door een gotische accolade. Ten zuiden van de donjon heeft de tweede woning uit de 17de eeuw zijn oorspronkelijke traveeën behouden. De elegante gevel op de binnenplaats is een laat 18e-eeuws ontwerp.Let vooral op de hoge ramen met gebogen lateiën en een grote rondboogdeur. Het geheel wordt bekroond door een imposante stenen kroonlijst. In de hoek gevormd door beide gebouwen staat een vierkant traptorentje met daarin de opvallende schietgaten voor 'haakbussen' (primitieve geweren).
De grote erekoer, die deel uitmaakte van de defensieve rol van het gebouw, wordt omgeven door een hoge muur. Ze staat in verbinding met de straat door een imposante poort waarvan de vleugels versierd zijn met kloppers in de vorm van leeuwenkoppen. Om de verdediging compleet te maken staat in het noordoosten een kleine vierkante hoektoren, terwijl een andere toren de zuidwestelijke flank beschermt. Ten zuiden van het kasteel bevindt zich een grote boerderij uit de 17de eeuw, diein de 19de eeuw gerenoveerd en uitgebreid werd .
Het ensemble "kasteel en boerderij" vertoont een sterke samenhang, niet alleen door de geordende plattegrond van twee naast elkaar geplaatste vierhoeken, maar ook door de bouwmaterialen (kalksteen, witkalk, leisteen) en de volumes (ondiepe gebouwen, behalve de schuur, uitspringende daken met identieke hellingen).

Jan Rymenams