Moelandkasteel

Zogenaamd "Moelandkasteel" thans "Sint-Antoonklooster-rusthuis", gelegen voor het hospitaal Maria Middelares en tegenover het "Sint-Vincentiusgesticht" en sinds 1888 bewoond door de Liefdezusters van de Verrezen Zaligmaker. Kasteel bestaande uit een hoofdgebouw, parallel met de straat, met gekasseide voorkoer met kunstig smeedijzeren afsluithek in Lodewijk XVI-stijl en geflankeerd door twee haakse vleugels. Engelse tuin thans grotendeels ingenomen door hospitaal en verpleegstersschool Maria Middelares. Oudste deel (straatzijde hoofdgebouw) in 1776-78 gebouwd door Hendrik van der Sare, heer van Manegem. Later verkocht aan Everaert van Geelhauts, burgemeester van Beveren en in 1832 aan Bernard de Munck, burgemeester van Sint-Niklaas, wiens dochter in 1857 huwde met ridder Amedée de Schoutheete de Tervarent die er kwam wonen en vergrotingen aanbracht voor zijn hofhouding. Na de aankoop ervan in 1888 door de Liefdezusters was het achtereenvolgens een huis voor oude dames, een materniteit, een kliniek voor inwendige ziekten. In 1913 werd ten noorden een ruime kapel toegevoegd. Hoofdgebouw met bepleisterde en beschilderde lijstgevel in neoclassicistische stijl, van negen traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (nok parallel met de straat, leien). Middenrisaliet van drie traveeën en drie bouwlagen, bekroond door een driehoekig fronton met drielobbige oculus, en op de bel-etage voorzien van een rechthoekig balkon met smeedijzeren leuning. Travee gemarkeerd door kolossale Ionische pilasters. Licht verhoogde begane grond. Getoogde vensters met lekdrempels, sierlijke jaloeziekappen en smeedijzeren leuningen op de bovenverdieping; medaillons met klassiek vrouwenhoofd op de borstweringen. Getoogde vleugeldeur in geprofileerde omlijsting voorzien van een sluitsteen met de wapenschilden van de geslachten de Schoutheete de Tervarent en de Munck. Gevel beëindigd op gelede architraaf, gekorniste fries en rechte kroonlijst. Twee vleugels, haaks op het hoofdgebouw, ten zuiden en ten noorden van de voorkoer, circa 1935 aangepast naar ontwerp van architect H. De Boom (Sint-Niklaas). Zes traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (nok loodrecht op de straat, leien). Ritmische horizontale en verticale indeling van de bakstenen gevels door bepleisterde en witgeschilderde pilasters, puilijst, architraaf en kroonlijst. Pilasters van de begane grond met Ionisch kapiteel, op de bovenverdieping met lijstkapiteel. Getoogde vensters in vlakke, bepleisterde omlijsting met sluitsteen op de verdieping; arduinen lekdrempels. Straatpuntgevels van twee traveeën bekroond door de als fronton uitgewerkte geveltop, met drielobbige oculus. Begane grond met per travee een blinde rondboog in geprofileerde bepleisterde omlijsting. Tuingevel in heel andere stijl (decoratieve baksteenarchitectuur), van 1866, vermoedelijk naar ontwerp van architect P. Van Haver. Bakstenen gevel op arduinen plint, met zeven traveeën en twee bouwlagen. Middenrisaliet met vierkante torenbekroning van drie geledingen met neogotische elementen (spitsboog- en roosvensters), wapenschild en decoratieve baksteenfriezen. Licht getoogde vensters in bepleisterde omlijsting, op de begane grond met houten rolluikkasten; dito vleugeldeur; ruitvormige metselaarstekens op de borstwering van de bovenverdieping. Aan weerszijden, een buiten de gevellijn uitspringende kamer met afgeronde hoeken en bepleisterde, kolossale pilasters tussen de vensters. In de buitenmuur van de linkervleugel, arduinen gedenksteen met tekst: "Primam Hanc Petram Werner Eques de Schoutheete de Tervarent, anno MDCCCLXVI Juvenis Posuit". Interieur met voormalige eetzaal in neo-Egyptische stijl, mogelijk opgericht als vrijmetselaarstempel tussen 1866 en 1877 naar gravures uit Description de l.Egypte, ou recueil des observations et des recherches qui ont été faites en Egypte pendant l'expédition de l'arme française, Parijs, 1821-30, 24 delen, uitgegeven door C.L.F. Panckoucke. Rechthoekige zaal met elf bas-reliëfs uitgevoerd door Auguste Bonnefoy (Brussel) en met symbolische kleuren beschilderd door Arnold de Castro (Sint-Niklaas). Iconografie: farao's en figuren uit de onderwereld van de 20ste dynastie van Ramses II, kopieën van reliëfs uit Philae, Karnak, Denderah en Erdfou, in 1798 ter plaatse opgetekend in opdracht van keizer Napoleon en verzameld dor Panckoucke. Plafond met dierenriem uit de tempel van Hator te Denderah. Ten noorden, ruime kapel op rechthoekig plattegrond, van drie traveeën en twee bouwlagen. Onder wolvedak (nok parallel met de straat, leien). Benedenverdieping met medische diensten, bovenverdieping met bidruimte. Traveeën en hoeken gemarkeerd door bepleisterde en beschilderde pilasters. Benedenvensters getoogd in vlakke omlijsting met rolluikkasten; kapelvensters rondbogig met vlakke omlijsting en brandglasramen. Sluitgevel bovenaan versierd door bepleisterde korfbogen, rustend op pilasters. Centrale oculus. Geveleinde met gelede architraaf, vlakke fries en gekorniste kroonlijst. Arduinen gedenksteen in de buitenmuur: "Hunc Lapidem Benedixit R.a.D.a.a. De Schrijver Canonicus & Director et Posuit Rev. Mater Superiorissa Liguoria Hac die lla. Augusti Anno Salutis 1913". Driebeukig interieur met slanke gietijzeren zuilen en bepleisterd, korfbogig tongewelf boven middenbeuk en absis. BUYTAERT J., persoonlijk archief. BRUYNINCX G., Vincentius achterna; het avontuur der Liefdezusters van de Verrezen Zaligmaker, Sint-Niklaas 1810-1960, geschiedkundige schets, Sint-Niklaas, 1960. DEWULF M., De Egyptische zaal van het kasteel Moerland te Sint-Niklaas, opgericht als tempel der Rozenkruisers, AOKW 81, 1978, p. 34-43.

Onroerend Erfgoed Vlaanderen