De Sint-Annakapel verlost je van ‘enuresis nocturna’

Waarschijnlijk had je de inhoud van deze paragraaf overgeslagen als er voor de titel alleen maar Sint-Annakapel zou gestaan hebben. En als er ‘bedplassen’ zou gevolgd hebben in plaats van deze deftige medicinale term, dan zou je nooit nieuwsgierig zijn geweest.

Hier kan je de heilige Anna aanroepen wanneer je kleine spruit – en dus ook jij – last heeft van bedwateren. Het is niet bekend sinds wanneer wanhopige moeders dit soort bedevaart naar hier ondernamen. Zeg maar: sinds mensenheugenis. En ze brachten de luiers van hun koters mee. Ik heb nergens gevonden of dit nu al dan niet luiers met inhoud moesten zijn. Blijkbaar moet de begankenis druk geweest zijn want ergens wordt verhaald dat hier vroeger waslijnen vol met kinderdoeken te zien waren. Of moeten we dat met een korreltje zout nemen? Zeker en vast, want er werd ook zout geofferd! Het verband met het bedwateren is niet zo duidelijk, tenzij je genoegen neemt met het feit dat zout hygroscopisch is en flink wat vocht kan opnemen. Fopspenen en armbandjes voldoen ook als ex voto. Een noveenkaars branden of dertien ommegangen rond kapel maken kon eveneens bijdragen tot het welslagen van het ritueel.

Maar de piskapel of luipiskapel, zoals ze genoemd wordt, is dus gewijd aan de Heilige Anna die in de middeleeuwen als moeder van Maria en als oma van Jezus erg populair was. Anne Harse, kloosterlinge uit de nabije abdij van Oriënten, liet de kapel in 1644 voor haar naamheilige bouwen. Tot in de jaren 1980 was er tijdens de dagen van de ijsheiligen (12 en 13 mei) een processie vanuit het dorp naar de kapel om een goede oogst af te smeken.

Toch had men niet het volle vertrouwen in de bedoelingen van de bezoekers en werd de deur blijkbaar afgesloten. Offeren kon je dan wel nog door gebruik te maken van een ingenieus mechanisme in het venster naast de ingang.

Blijkbaar moet het hier voor de sinten goed toeven zijn want wanneer je door de ingeslagen ruitjes loert, zie je op het altaar een bonte verzameling van heiligenbeelden. Eentje hiervan verdient nog even de aandacht. Dat is Sint-Martinus, de kannibaal onder de heiligen, een soort Merckx die in alle disciplines uitblonk. Hier wordt hij aanroepen tegen koorts. Er wordt gezegd dat hij op zijn sterfbed aangeslagen was door de koorts. Een andere verhaal dicht hem het tot leven wekken toe van een jongeling die aan koorts gestorven was. Koorts werd in de middeleeuwen beschouwd als een aparte aandoening. Men legde geen verband met een eventuele onderliggende oorzaak zoals een infectie. Het ritueel dat gehanteerd werd om van koorts te genezen bestond erin dat men een kledingstuk van de zieke aan de beroepsheilige offerde. Maar textiel was een dure aangelegenheid en daarom werd overgeschakeld op een rood lintje. Hiermee werd de zieke aangeraakt. Het lintje werd bij voorkeur onder heimelijke omstandigheden aan de tralies van een van de vensters van de kapel gebonden. Zoiets werd het ‘afbinden van de koorts’ genoemd. Argeloze voorbijgangers moesten wel voorzichtig zijn want door het aanraken van het lintje werd de koorts op hen overgedragen.

De kapel was altijd in privaat bezit en in 1877 was sprake van een chapelle nouvelle construction, wat zou betekenen dat zij geheel herbouwd zou zijn. In 2004 werd de kapel aangekocht door de gemeente en in 2010-2011 werd ze fraai gerestaureerd.

Zo midden in de velden is het een aangename plek om te mijmeren. En als het moeilijk is om in een sfeer van meditatie te komen, kan je altijd inspiratie vinden bij een van de gedichten die op roestvrije plaatjes op paaltjes in het gelid voor de kapel staan. Je leest poëzie van gelegenheidsdichters uit de basisschool of van lokale historici die hun verzen zeker met een aangescherpte pluim hebben geschreven. Maar je leest er ook een gedicht van de Hagelandse dichteres Ina Stabergh. En Hagelands moet je letterlijk want waar je gaat langs Hagelands’ wegen kom je een gedicht van Ina tegen. Deze schrijfster en dichteres, ooit de eerste vrouwelijke stadsdichter van Vlaanderen, verblijdt, vertedert en verwondert de voorbijganger op heel wat Hagelandse plekken met haar klare dichtkunst. Soms, en zoals het hier het geval is, is het handig wanneer je iets van de geschiedenis van de plek af weet. Daarentegen, weet je er niets van, dan kan het gedicht je op weg zetten van een boeiende speurtocht naar het verleden.

Jan Rymenams